Σε μια εκτενέστατη συζήτηση και περιγραφική ανάλυση-ντοκουμέντο, το νόημα εκ μεταφοράς εμπεριέχεται σε δυο γραμμές. - Το θέμα Κύπρου ενωμένο με το θέμα Ελλάδα εξ' αδιαιρέτου. Αρκεί να θυμηθούμε ότι η Κύπρος αποτελεί ελεύθερη Αγγλική αποικία με δική της κυβέρνηση από την ελληνική πλευρά... για ευνόητους λόγους.
Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων
Πανεπιστήμιο Πειραιά
Γράφοντας αυτές τις γραμμές Ιούλιο 2016 θα θίξω το θέμα της προσέγγισης Ισραήλ – Τουρκίας και Ρωσίας – Τουρκίας. Τα συνδέω με δύο γεγονότα που συναρτώνται με την απουσία της Ελλάδας από τις στρατηγικές εξελίξεις, την υποχώρηση σε όλα τα μέτωπα, την πιθανότητα ολικής απώλειας της Κύπρου δεδομένου ότι βρίσκεται στο χείλος της Αβύσσου, την απώλεια των δικαιωμάτων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο στο Αιγαίο και τον οργασμό εναλλαγών φίλων και εχθρών στην περιφέρειά μας την στιγμή που η Ελλάδα είναι απαθής παρατηρητής και παθητικός δέκτης των συνεπειών. Αν γίνω λίγο σχολαστικός με κάποια γεγονότα και συναντήσεις είναι επειδή ενέχουν σημασία καθότι φωτίζουν κάποια αίτια της συμφοράς των νεοελλήνων.
Το πρώτο φωτίζει την
απουσία Ελληνικής Εθνικής Στρατηγικής. Πριν ένα περίπου χρόνο σε συνέδριο συνάντησα διακεκριμένο συνάδελφο ισραηλινό καθηγητή στρατηγικών σπουδών. Τον συναντώ, κατά καιρούς σε επιστημονικές συναντήσεις, κυρίως στο εξωτερικό.Πριν γράψω τι μου είπε για τα στρατηγικά ζητήματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου όπως εξελίσσονται τα τελευταία χρόνια, αναφέρω ότι τον γνώρισα για πρώτη φορά όταν βρέθηκε για συνέδριο στους Δελφούς τέλη, αν θυμάμαι καλά, του 1990. Δεδομένου ότι αμφότεροι γνωρίζαμε τα βιβλία στρατηγικής θεωρίας του άλλου, είπαμε, όταν αυτός θα αναχωρούσε μέσω Αεροδρομίου του Ελληνικού το βράδυ της μεθ’ επομένης, να έλθει στην Βάρκιζα για δείπνο όπου κατοικώ από το 1989. Πήγαμε στο γνωστό εστιατόριο πάνω στα βράχια πρώτο δεξιά φθάνοντας στην Βάρκιζα διαμέσου Βούλας.
Έγραφα τότε το δικό μου κεφάλαιο του βιβλίου «Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική» που εκδόθηκε λίγο αργότερα. Προς το τέλος του βιβλίου αυτού, αναλύοντας το ζήτημα της αποτρεπτικής αξιοπιστίας στις περιπτώσεις χαμηλής έντασης και ανάγκης ελέγχου της κλιμάκωσης (escalation control) του είπα ότι κύριες πηγές ήταν Ινδικές και Ισραηλινές αναλύσεις της συμβατικής αποτροπής.
Στις αγγλικές μου μονογραφίες στρατηγικής θεωρίας είχα αναλύσει τον έλεγχο κλιμακώσεως εκτενέστατα πλην σε αναφορά με την πυρηνική στρατηγική. Στις δύο αυτές περιπτώσεις, όμως, η στρατηγική θεωρία που αναπτύσσουν είναι πολύ κοντά στην Ελληνική περίπτωση καθότι πρόκειται για συμβατική αποτροπή και όχι πυρηνική αποτροπή (για το Ισραήλ ισχύουν αμφότερα με ένα όμως ιδιαίτερο τρόπο, ενώ πολλά κείμενα για την Ισραηλινή στρατηγική πρωτίστως αναλύουν την συμβατική αποτροπή, το οποίο ως προς πολλά ζητήματα αποτελεί πρότυπο αξιόπιστου αποτρεπτικού κράτους).
Στα συγκεκριμένα σημεία της ανάλυσης, αφού έθεσα δύο σελίδες ερωτήματα που δεν απαντώνται από ένα αναλυτή της πολιτικής στρατηγικής αλλά από την πολιτική ηγεσία μιας χώρας –σημειώνω ότι μέχρι σήμερα ένα τέταρτο του αιώνα μετά τα ερωτήματα αυτά δεν απαντήθηκαν πολιτικά, εξ ου και το γεγονός ότι σταδιακά χάνουμε τόσο το Αιγαίο όσο πιθανότατα και την Κύπρο– ανάπτυξα σενάρια ενεργειών, πχ των πιλότων όταν αναχαιτίζουν, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι αυτά είναι ενδεικτικά και συνήθη στην στρατηγική άλλων κρατών. Πλην, κατά περίπτωση και συγκυρία ένας στρατός θα πρέπει να έχει δεκάδες επεξεργασμένα σχέδια ενταγμένα στους κανόνες εμπλοκής.
Δυστυχώς όμως, είπα στον διακεκριμένο Ισραηλινό συνάδελφο, διστάζω να τα καταγράψω σε Ελληνικό βιβλίο, γιατί εδώ άμα πεις δημόσια λέξεις όπως «αποτροπή», «αποτροπή απειλών χαμηλής έντασης» ή «εμπλοκή και κλιμάκωση ανάλογα και αντίστοιχα με την αντίδραση του αντιπάλου», ένας όχλος ανόητων, αγράμματων και κάποιων ενδεχομένως ξένων συνειδητών ή ανεπίγνωστων πρακτόρων άλλων κρατών, επιδίδονται στο αποκρουστικό έργο της δολοφονίας χαρακτήρα, της εκτόξευσης υβριστικών επιθέτων και χαρακτηρισμών όπως ''εθνικιστής'' ή ακόμη και πολεμοκάπηλος.
Έμεινε άφωνος. Άμα για να γράψεις αυτά τα πράγματα τα οποία όχι μόνο στο Ισραήλ αλλά σε κάθε βιώσιμο κράτος είναι Αλφαβητάριο, τότε η Ελλάδα έχει μεγάλο πρόβλημα ασφαλείας. Είπε εμφατικά και έντονα.
Τελικά τα έγραψα και έγινα στόχος αναρίθμητων επιθέσεων. Έχω μερικές μεγάλες κάσες αποκομμάτων επιθέσεων τέτοιων κονδυλοφόρων ακόμη και φορέων επιστημονικών τίτλων. Άρχισα να γράφω ένα βιβλίο πριν καιρό αλλά λόγω φόρτου δεν το ολοκλήρωσα. Φίλος και συνάδελφος μου έδωσε μια ιδέα. Γιατί δεν τα σκανάρης όλα, μου είπε, και να τα αναρτήσεις στο διαδίκτυο. Αυτό θα κάνω! Μόλις βρω καιρό. Αυτό όμως για την ιστορία.
Το πρόβλημα σε παρόντα χρόνο είναι ότι οι ίδιο συνεχίζουν να κυριαρχούν στις κοινωνικοακαδημαϊκοπολιτικές πασαρέλες.
Εκατοντάδες να υπογράφουν λίστες ντροπής υπέρ του φασιστικού, ανελεύθερου και αντιδημοκρατικού σχεδίου Αναν, το ίδιο με τα μνημόνια, το ίδιο με ότι αντίστοιχο και ανάλογο επέρχεται. Αν αυτό συνεχίσει σωτηρία δεν υπάρχει. Αν αυτό συνεχιστεί εδώ δεν είναι Ελλάδα αλλά πεδίο καλλιέργειας και πρωτοκαθεδρίας στουρναριών. Στουρναριών πνευματικών, επιστημονικών, οικονομολόγων κάθε είδους εκατοστής όμως τάξης και ημιμαθών ή αμαθών περιωπής.
Η συνάντηση πριν ένα χρόνο με τον ισραηλινό συνάδελφο ήταν ακόμη πιο σημαντική και τα λεχθέντα προφητικά. Συζητούσαμε για ζητήματα που αφορούσαν την εξέλιξη των στρατηγικών δομών τον 21 αιώνα.
Συζητούσαμε για τις κλασικές πλέον σχετικές αναλύσεις του John Mearsheimer, για το πως εξελίσσεται η πλανητική κατανομή ισχύος, για τις υπερπόντιες εξισορροπήσεις των μεγάλων δυνάμεων, για το πως αυτό επηρεάζει τις περιφέρειες, για το διαρκώς μεταλλασσόμενο διεθνές σύστημα λόγω αναδυόμενων μεγάλων δυνάμεων, για τις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ σε αναφορά με τους πολέμους στο Ιράκ και στην Συρία (σε αναφορά και με το μείζον «κουρδικό ζήτημα», για την ενέργεια και τους αγωγούς και για τους πιθανούς συμμαχικούς άξονες που αφορούν τους αγωγούς. Και πολλά άλλα που εμπίπτουν στα πεδία ειδικών της στρατηγικής θεωρίας που διαρκώς ελέγχουν τα τεκταινόμενα υπό το πρίσμα εμπεδωμένων αξιωμάτων (βασικά του Θουκυδίδειου Παραδείγματος).
Έμμονα ήθελε να μάθει και να καταλάβει, όσον αφορά στρατηγικές αποφάσεις και στρατηγικούς προσανατολισμούς, τι κάνουμε εμείς, ιδιαίτερα στην Κύπρο. Με δεδομένες τις εύλογες ισραηλινές επιφυλάξεις απέναντι στην νέο-ισλαμική Τουρκία, επιθυμούσε να καταλάβει εάν εμείς κατανοούμε το αναδυόμενο στρατηγικό περιβάλλον καθότι η πολιτική «λύσης» του Κυπριακού με πρόσδεση στο άρμα της Τουρκίας για κάθε λογικό και σκεπτόμενο ον -και όχι μόνο για κάποιο ειδικό της στρατηγικής θεωρίας – θεωρείται στρατηγική παράκρουση. Κυριολεκτικά αυτοκτονία.
Όλοι οι στρατηγικοί παίχτες, μου είπε, λέγοντας πράγματα που γνωρίζουμε πολύ καλά όσοι παλέψαμε με την σύγχρονη στρατηγική ανάλυση, παρατηρούν, σταθμίζουν, εκτιμούν και ορίζουν εναλλακτικές αποφάσεις ανάλογα με τους συσχετισμούς, την κατανομή ισχύος, τους αναλώσιμους κρατικούς παίχτες ή νέους αναδυόμενους. Εάν η Κύπρος ενταχθεί στην σφαίρα επιρροής της Τουρκίας, λογικό είναι με όρους πάγιων στρατηγικών θεσφάτων, οι ηγεμονικές δυνάμεις και οι περιφερειακές δυνάμεις να προσανατολίσουν την στρατηγική τους ανάλογα.
Συνδυάζοντάς το με την οικονομική κρίση της Ελλάδας ο αμερικανοεβραίος συνάδελφος ήταν ρητός: Κινδυνεύετε, είπε με έμφαση, αμφότερα τα κράτη, Ελλάδα και Κύπρος, να θεωρηθούν παντελώς αναξιόπιστα και αναλώσιμα.
Μια μεγάλη δύναμη ή μια περιφερειακή δύναμη συνεκτιμά ποια κράτη είναι αναλώσιμα ή ποια γίνονται και αρχίζει έγκαιρα να τα οδηγεί στην κλίνη του Προκρούστη. Συχνά αυτό είναι αόρατο αλλά κάποια στιγμή γίνεται πράξη και το συνειδητοποιούν όλοι, ιδιαίτερα το θύμα που κατακρεουργείται, κατακομματιάζεται και διαμοιράζεται στην βάση πελατειακών σχέσεων των αέναων και αδιάλειπτων στρατηγικών παιγνίων.
Για να το πούμε διαφορετικά, εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών ανακατατάξεων ισχύουν τα ανελέητα αξιώματα του Θουκυδίδη και του Κονδύλη: «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν συμβαίνει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται».
Και «Η έσχατη πραγματικότητα συνίσταται από υπάρξεις, άτομα ή ομάδες που αγωνίζονται για την αυτοσυντήρησή τους και μαζί αναγκαστικά, για τη διεύρυνση της ισχύος τους. Γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα για την αυτοσυντήρησή τους και τη διεύρυνση της ισχύος τους».
Το Ισραήλ, η Ρωσία και άλλα κράτη εκτιμούν ότι η Κύπρος σύντομα θα βρεθεί υπό τουρκική επικυριαρχία και ότι η Ελλάδα δεν έχει δυνατότητα να σταθεί στα πόδια της και να χαράξει στρατηγική.
Λογικότατα, αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους επιλογές και έτσι θα συνεχίσουν να πράττουν. Όσον δε αφορά τον όντως αλλοπρόσαλλο Ερτογάν, σίγουρα κράτη όπως το Ισραήλ και η Ρωσία έχουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σχέδια ενώ η βραχυπρόθεσμη επικράτηση του του νεοισλαμιστή Τούρκου ηγέτη επηρεάζει αντίστοιχα τις βραχυπρόθεσμες διπλωματικές τους κινήσεις. Σε τελευταία ανάλυση, εάν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οι Έλληνες «θέλουν» να βρίσκονται υπό τουρκική επικυριαρχία, αυτό συνεκτιμάται δεόντως στις βραχυχρόνιες τακτικές κινήσεις που διαρκώς προσαρμόζονται για να εκπληρώνουν τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες.
Ερχόμαστε τώρα στην σχέση Τουρκίας – Ρωσίας. Ακούμε για «συγνώμη» του Ερτογάν προς την Ρωσία, για συνεργασία στην Συρία και πολλά άλλα. Δεν άντεξα και πήρα τηλέφωνο τον προαναφερθέντα Ισραηλινό συνάδελφό μου.
Τι λες για όλα αυτά, τον ρώτησα. Δεν μιλήσαμε πολύ γιατί βιαζόταν να εισέλθει στην αίθουσα κάποιου επιστημονικού συνεδρίου που συμμετείχε. Όμως πρόλαβε και μου είπε: «Σου τα είπα πέρυσι. Η κλίνη του Προκρούστη περιμένει τους αναλώσιμους». Αυτό δεν σημαίνει, συνέχισε, ότι η Τουρκία δεν βρίσκεται πάνω στην ίδια ή κάποια παρόμοια κλίνη του Προκρούστη. Πλην για εσάς είναι ζήτημα άλλης τάξης καθότι αφενός η Τουρκία διαθέτει μια πανίσχυρη κρατική δομή και αφετέρου, ακόμη και εάν διχοτομηθεί και οι Κούρδοι γίνουν ανεξάρτητοι, θα παραμείνει ένα ισχυρό περιφερειακό κράτος. Και οι υπόλοιποι το γνωρίζουν και προετοιμάζονται για κάθε πιθανή μελλοντική εναλλακτική κατάσταση.
Εσείς θα είστε ισχυροί; Έχετε κράτος; Με ρώτησε με νόημα. Ακόμη: Εάν η Κύπρος θα βρίσκεται υπό Τουρκική επικυριαρχία και το Αιγαίο δεν θα βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ελλάδας, συνέχισε και ολοκλήρωσε, ξέρεις καλύτερα από εμένα ότι στην στρατηγική θεωρία το τι θα ισχύει απαντάται εύκολα. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις, όλες οι περιφερειακές δυνάμεις και όλα τα κράτη θα προσαρμόσουν τις τακτικές και στρατηγικές τους επιλογές ανάλογα και αντίστοιχα.
Ασφαλώς και δεν θα μπορούσα να διαφωνήσω. Γιατί η αλήθεια είναι ότι εδώ και 200 χρόνια δεν έχουμε κράτος, η κοινωνία παλεύει να επιβιώσει κόντρα στο εξαρτημένο και ξενοκρατούμενο νεοελληνικό κράτος, στο τέλος «όλοι» μαζί τα καταφέραμε να βρεθούμε κατάκοιτοι και στην κατάσταση που βρισκόμαστε κανείς δεν μας εμπιστεύεται.
Από την αρχή της κρίσης μιλούσαμε για μια ειρηνική πολιτική επανάσταση χωρίς εμφύλιο που θα δώσει το κράτος στην κοινωνία και θα καταστήσει τον πολίτη εντολέα. Πάει και αυτό. Απομακρύνθηκε, ίσως τελεσίδικα. Η θανατηφόρα ιδιωτεία πρυτάνευσε.
Ο αιώνιος και αλάνθαστος Θουκυδίδης διαμέσου του Περικλή περιέγραψε μια κύρια ασθένεια των Ελλήνων της διαχρονίας: «Περισσότερο φοβούμαι τα ιδικά μας σφάλματα παρά τα σχέδια των εχθρών μας» .
(ΜΑΛΛΟΝ ΓΑΡ ΠΕΦΟΒΗΜΑΙ ΤΑΣ ΟΙΚΕΙΑΣ ΗΜΩΝ ΑΜΑΡΤΙΑΣ Ή ΤΑΣ ΤΩΝ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΔΙΑΝΟΙΑΣ). Περικλής Θουκυδίδου Α144
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ:Α.Τ.
