13.12.2020
Μία από τις σημαντικές επιπτώσεις της καταπολέμησης της "πανδημίας" του κορωνοϊού υπήρξε η αναβίωση των αναλύσεων από ειδικούς σε διάφορες χώρες σχετικά με το νέο νόημα της έννοιας της βιο-εξουσίας και της βιο-διακυβέρνησης.
του Έρολ Ούσερ*
Ο όρος «βιο-εξουσία» δεν είναι καθόλου νέος. Αρκετές δεκαετίες πριν, ο διάσημος Γάλλος στοχαστής Μισέλ Φουκώ επεξεργάστηκε τον όρο με επαρκώς λεπτομερή τρόπο. Αφενός, όταν χρησιμοποιούσε τον όρο «βιο-εξουσία», πολλά από αυτά που συζητούσε αφορούσαν την εξουσία των αρχών να ελέγχουν τη σεξουαλικότητα, το σώμα και την αναπαραγωγή του πληθυσμού. Από αυτή την άποψη, η «βιο-εξουσία» συνιστά ένα εργαλείο για τη ρύθμιση της σεξουαλικής συμπεριφοράς, πολλώ δε μάλλον ένα εργαλείο καταστολής. Πέρα από αυτό, ωστόσο, ο Φουκώ επέστησε την προσοχή στα ευρύτερα προβλήματα που σχετίζονται με τον όρο. Τα προβλήματα αυτά αφορούν επίσης τα ιδρύματα δημόσιας υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο, η ρύθμιση της σωματικής υγείας των πολιτών (τις περισσότερες φορές όχι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο) για την επίλυση ορισμένων διοικητικών καθηκόντων των αρχών (συμπεριλαμβανομένων, κατά τον Φουκώ, εκείνων που σχετίζονται με την οικονομική και κοινωνική υποτέλεια των πολιτών) κατέστη ένας από τους σημαντικότερους τομείς στους οποίους η βιο-εξουσία τέθηκε επικεφαλής στο πλαίσιο της στρατηγικής κυριαρχίας των κυβερνώντων έναντι της κοινωνίας.
Σύμφωνα με αυτή τη λογική, ο Μισέλ Φουκώ θεώρησε τη βιο-εξουσία ως μια από τις τεχνικές του κράτους για τη συγκρότηση αυτού που ονόμασε «πειθαρχικά ιδρύματα». Ο Φουκώ κατέταξε τα δημόσια νοσοκομεία ανάμεσα στα βασικά πειθαρχικά ιδρύματα, μαζί με τα σχολεία, τους κοιτώνες, τις εργατικές κατοικίες, τους στρατώνες, τις φυλακές κ.λπ. Έτσι, οι νόρμες που ήταν απαραίτητες για τις αρχές κωδικοποιήθηκαν σιωπηρά ως αποδεκτές κοινωνικές πρακτικές συμπεριφοράς, οι οποίες δεν εκλαμβάνονταν πλέον ωσάν να έχουν επιβληθεί στο κοινωνικό σύνολο, αλλά σαν να είναι εγγενείς.
Συνεπώς, η «βιο-διακυβέρνηση» βοήθησε τα κέντρα εξουσίας να κρατήσουν την κοινωνία σε μια αναγκαία κατάσταση υποταγής, όπου απουσίαζε οποιαδήποτε κατηγορία περί απροκάλυπτης εκμετάλλευσης ή παραμέλησης. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο, «τα βασικά βιολογικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους έγιναν αντικείμενο πολιτικής στρατηγικής, αντικείμενο μιας γενικότερης στρατηγικής της εξουσίας» (Territory, Population: Lectures at the College de France 1977–78).
Αυτή η πολιτική στρατηγική της βιο-εξουσίας εκφράζεται στη