Αν θέλετε έναν ολόκληρο στρατό θωρακισμένο - όπως έκανε ο Αλέξανδρος - το κόστος είναι κρίσιμο
Ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε με την στρατιωτική του δύναμη το σύνολο του τότε γνωστού κόσμου - αλλά ο μέγας στρατηλάτης δεν φορούσε πανοπλία από μέταλλο. Μόνο ένα λινό πουκάμισο τον προστάτευε από τα βέλη, πέλεκεις και δόρατα του εχθρού, αναφέρεται από πολλούς ιστορικούς εκείνης της εποχής.
Ύφασμα αντί για μέταλλο - δεν ήταν ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή. Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι πολέμησαν με αυτές τις πανοπλίες, κατασκευασμένες από ειδικά ενισχυμένο λινό. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν για τους επιστήμονες ένα μυστήριο: Τι ήταν αυτό το μυστηριώδες πουκάμισο από λινό;
Ο λινοθώρακας απαντάται για πρώτη φορά
στα Ομηρικά Έπη. Ο Σοφοκλής αναφέρει «υφαντούς θώρακες» ενώ ο Ηρόδοτος περιγράφει τους στρατιώτες του Ξέρξη, αναφέροντας ότι λινοθώρακες φοριούνταν από Ασσύριους και Φοίνικες. Το μυστήριο του λινοθώρακα, μια πανοπλία από λινό, έχει απασχολήσει τους επιστήμονες πολλά χρόνια. «Τι είδους ακριβώς ήταν αυτή η μυστηριώδη πανοπλία, εμείς, δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε», λέει ο Γκρέγκορι Ολντρέτε του Πανεπιστημίου του Ουίνσκονσιν-Γκριν Μπέι.
Και αυτό, επειδή σε αντίθεση με την πανοπλία από μέταλλο, ο λινοθώρακας αποστελείται από πλαστικοποιημένο υλικό από αλεπάλληλα στρώματα, το οποίο λόγω των ευπαθών φυτικών και ζωικών συστατικών, δεν έχει σωθεί μέχρι τις μέρες μας. Μόνο περί τις 24 περιγραφές από την αρχαία λογοτεχνία, από 17 διαφορετικούς συγγραφείς, και περίπου 700 εικόνες σε αγγεία, ψηφιδωτά και γλυπτά, φανερώνουν την ύπαρξή του. Ένας λινοθώρακας κοσμεί τον μέγα στρατηλάτη στο περίφημο ψηφιδωτό από την Πομπηία. Ο Πλούταρχος στη βιογραφία του Αλεξάνδρου, αναφέρει ότι ο Μακεδόνας βασιλιάς, όταν το πρωί της 1 Οκτωβρίου 331 π.Χ., πριν από τη μάχη στα Γαυγάμηλα, βγήκε από τη σκηνή του, φορούσε έναν μανδύα και πάνω «ο θώρακας από διπλωμένα λινά από τα λάφυρα της μάχης της Ισσού».
Ο λινοθώρακας ανακατασκευάστηκε από μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Ουίνσκονσιν-Γκριν Μπέι, με επικεφαλής τον ιστορικό Γκρέγκορι Ολντρέτε. Οι ερευνητές κατασκεύασαν πολλά αντίγραφα της πανοπλίας με αυθεντικά υλικά, επίπεδες ίνες, οι οποίες συλλέχθηκαν με το χέρι όπως και στην αρχαιότητα, και στη συνέχεια επεξεργάστηκαν με την βοήθεια ενός αργαλειού, καθώς και κόλλες, οι οποίες προέρχονται από σπόρους λιναριού, ή από το δέρμα των κουνελιών. Ο Γκρέγκορι Ολντρέτε χρησιμοποίησε μια διαφορετική μέθοδο κατασκευής από αυτήν του συγγραφέα στρατιωτικής ιστορίας Πήτερ Κόνουλι, ο οποίος τη δεκαετία του ογδόντα ανέφερε ότι η κατασκευή γίνονταν με συγκόληση φύλλων λιναριού μέχρι το πάχος της τελικής στρώσης να φτάσει περίπου το μισό εκατοστό.
Η ανακατασκευή ξεκίνησε από το μηδέν: Με σπόρους. Επειδή το λινό είναι κατασκευασμένο από ίνες λιναριού. Το πιο δύσκολο μέρος του ήταν να βρεθεί το αυθεντικό λινό, από λινάρι, να έχει σπαρεί με το χέρι, συγκομιδή με το χέρι - και επεξεργασία με αργαλειό.
Το δεύτερο βασικό συστατικό ήταν η κόλλα. Ποιες κόλλες είχαν στη διάθεσή τους οι Έλληνες; Η ομάδα πειραματίστηκε κυρίως με κόλλα που κερδίζεται από το δέρμα κουνελιού. Αυτή η σκόνη δέρματος εμποτίζεται με νερό και βρέχεται τόσο, μέχρι το υγρό να γίνει σκληρό. Αλλά στο τέλος η καλύτερη κόλλα ήταν επίσης από λινό. Όλα τα άλλα αποδείχτηκαν ευπαθή, ειδικά με το που η πανοπλία βρέχονταν.
Για να κατασκευαστεί έναν τέτοιο πουκάμισο από κέβλαρ, πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή: με το λιναρόσπορο. Το δεύτερο βασικό συστατικό: Η κόλλα.
Πώς μπορείτε να παρασκευαστεί η ίδια αρχαία κόλλα;
1-2 κουταλάκια του γλυκού λιναρόσπορο
1 φλιτζάνι νερό
1 σταγόνα σαμπουάν
1 κουταλάκι του γλυκού ξύδι
Ο λιναρόσπορος βράζει στο νερό μέχρι να δέσει το υγρό και να έχει μια συνεκτικότητα όπως τα ασπράδια των αυγών. Το αφήνουμε να κρυώσει και στη συνέχεια ρίχνουμε την ουσία μέσα από ένα κόσκινο. Με την προσθήκη μιας σταγόνας σαμπουάν, το λινάρι απορροφά αργότερα καλύτερα την κόλλα. Το ξύδι είναι να να εμποδίσει την μούχλα.
Το αποτέλεσμα ήταν αρχικά ένα είδος από χοντρό χαρτόνι. Αλλά μόλις φορεθεί στο σώμα, το υλικό πιέζεται από τη θερμότητα του σώματος γρήγορα στο κορμί του χρήστη, με αποτέλεσμα να προσαρμόζεται ακριβώς στο σώμα του. Η προσαρμογή στο σώμα ενός θώρακα από σίδηρο είναι ένα δύσκολο εγχείρημα.
Για να ελέγξουν την αντοχή της κατασκευής, στη συνέχεια, οι ερευνητές δοκίμασαν συστηματικά την ανθεκτικότητά της με χτυπήματα από σπαθιά και δόρατα. Διαπιστώθηκε ότι αυτό το ένδυμα προστασίας έχει ισχυρότερη προστασία από τους θώρακες μετάλλου! Το συνδετικό ύφασμα λειτουργεί σαν το κέβλαρ, από το οποίο σήμερα κατασκευάζονται όλα τα αλεξίσφαιρα γιλέκα και γενικά οι σημερινές πανοπλίες. Η ευελιξία του υλικού διανέμει την δύναμη ενός βέλους κατά τη στιγμή της πρόσκρουσης. Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο πλεονέκτημα: Ο λινοθώρακας αποδείχθηκε στις έρευνες ότι είναι και κατά πολύ ελαφρύτερος από τις συμβατικές πανοπλίες.
Οι επιστήμονες πειραματίστηκαν με λινό με 11, 15 και 20 στρώσεις. Ιδιαίτερα καλά μετρήσιμα ήταν τα αποτελέσματα των επιθέσεων με βέλη: ένα βέλος που απολύθηκε με 12,5 κιλά ελκτική ισχύ από μόλις 7,5 μέτρα απόσταση, διάτρησε τις τρεις παραλλαγές ακριβώς κατά ένα εκατοστό - το οποίο είναι λίγο περισσότερο από μια γρατσουνιά στο δέρμα του χρήστη. Ακόμα και με 22,5 κιλά η δύναμη έλξης του βέλους, η διάτρηση ήταν μόνο δύο εκατοστά βαθιά. Αρκετά μακριά από όλα τα ζωτικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Μόνο με 30 κιλά ελκτική δύναμη, το βέλος κατάφερε να καταστρέψει τον λινοθώρακα σοβαρά, με 11 ή 15 στρώσεις. Την πανοπλία με 20 στρώματα, την διαπέρασε 3,5 εκατοστά βαθιά.
Αν ο τοξότης ήταν 15 μέτρα μακριά, μόνο βέλη με ελκτική δύναμη 30 κιλών κατάφεραν να διαπεράσουν την πανοπλία κατά δύο εκατοστά. Από 30 μέτρα απόσταση το βέλος έξυσε μόλις και μετά βίας την επιφάνεια του λινοθώρακα. Οι στρατιώτες με αυτή την πανοπλία ήταν προφανώς καλά θωρακισμένοι - ακόμα και ενάντια βαρέων όπλων. Σπαθιά ή μαχαίρια κατάφεραν να γδάρουν μόνο τα ανώτερα στρώματα της πανοπλίας. Και επίσης, ακόμη και η προσπάθεια με τον πέλεκυ, δεν κατάφερε να διαπεράσει τον θώρακα. Οι επισήμονες υποψιάζονται ότι τα βαρέα όπλα είχαν αποτέλεσμα τους μώλωπες στο σώμα του χρήστη ή την πρόκληση κάποιων σπασμένων πλευρών.
Ζύγιζε μόνο περίπου το ένα τρίτο του βάρους της πανοπλίας από μέταλλο και προσαρμόζονταν τέλεια στην ίδια τη θερμότητα του σώματος του χρήστη, το οποίο έδωσε στον Αλέξανδρο και τους άντρες του περισσή άνεση στην κίνηση στη μάχη - η κίνηση του ωθισμού. Τα λινά είδη αναπνέουν καλύτερα και είναι δροσερά για το σώμα του χρήστη. Οι επιστήμονες φόρεσαν τους λινοθώρακες το καλοκαίρι έως και τρεις ώρες: τρέξιμο, αναρρίχηση και προσομοιώσεις ρίψεις ακοντίου. Ο θώρακας δεν εμπόδισε τίποτε από αυτά και ήταν πραγματικά αρκετά άνετος. Με μια μεταλλική κατασκευή θα ήταν αδύνατο όλα αυτά.
Αν θέλετε να εξοπλίσετε έναν ολόκληρο στρατό, όπως έκανε ο Αλέξανδρος, αν μη τι άλλο το κόστος είναι κρίσιμο. Η κατασκευή του από φθηνά και απλά υλικά, έκανε δυνατή τη μαζική παραγωγή. Η κατασκευή μιας πανοπλίας από μέταλλο ήταν περισσότερη χρονοβόρα και κόστιζε και πολλά περισσότερα. Αν και ο Μεγαλύτερος όλων των Ελλήνων κατέκτησε ως επί το πλείστον εδάφη με ζεστό-ξηρό κλίμα, θα μπορούσε να στείλει τους στρατιώτες του με ασφάλεια και προς τις βόρειες πεδιάδες της Ευρώπης. Διότι με κερί, ρετσίνι ή λίπος προβάτου, ο λινοθώρακας σφράγιζε αδιάβροχα.
Ο λινοθώρακας στην βάση του αντιπροσωπεύει την ίδια την πόλη-κράτος και τις ιδρυτικές της αξίες, απέριτος, πρακτικός, φτιαγμένος από υλικά διαθέσιμα στα πλάισια της αυτάρκειας των Ελληνικών πόλεων και πάνω απ'όλα άμεσα προσβάσιμος σε όλους τους πολίτες-οπλίτες, γράφει ο ερευνητής Κατσίκης Δημήτριος σε ένα αφιέρωμά του στον Σύλλογο Ιστορικών Μελετών Κορυβάντες. Κάθε οπλίτης μπορούσε να προμηθευτεί το συγκεκριμένο τύπο πανοπλίας από τον πιο φτωχό πολίτη στον πιο πλούσιο κάτι που δεν ήταν δυνατόν να συμβεί με τον κωδωνόσχημο θώρακα μίας και η κατασκευή του ήταν μονολιθική σε κόστος και σε υλικά.
ΠΗΓΗ
ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ:Α.Τ.
Ύφασμα αντί για μέταλλο - δεν ήταν ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή. Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι πολέμησαν με αυτές τις πανοπλίες, κατασκευασμένες από ειδικά ενισχυμένο λινό. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν για τους επιστήμονες ένα μυστήριο: Τι ήταν αυτό το μυστηριώδες πουκάμισο από λινό;
Ο λινοθώρακας απαντάται για πρώτη φορά
στα Ομηρικά Έπη. Ο Σοφοκλής αναφέρει «υφαντούς θώρακες» ενώ ο Ηρόδοτος περιγράφει τους στρατιώτες του Ξέρξη, αναφέροντας ότι λινοθώρακες φοριούνταν από Ασσύριους και Φοίνικες. Το μυστήριο του λινοθώρακα, μια πανοπλία από λινό, έχει απασχολήσει τους επιστήμονες πολλά χρόνια. «Τι είδους ακριβώς ήταν αυτή η μυστηριώδη πανοπλία, εμείς, δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε», λέει ο Γκρέγκορι Ολντρέτε του Πανεπιστημίου του Ουίνσκονσιν-Γκριν Μπέι.
Και αυτό, επειδή σε αντίθεση με την πανοπλία από μέταλλο, ο λινοθώρακας αποστελείται από πλαστικοποιημένο υλικό από αλεπάλληλα στρώματα, το οποίο λόγω των ευπαθών φυτικών και ζωικών συστατικών, δεν έχει σωθεί μέχρι τις μέρες μας. Μόνο περί τις 24 περιγραφές από την αρχαία λογοτεχνία, από 17 διαφορετικούς συγγραφείς, και περίπου 700 εικόνες σε αγγεία, ψηφιδωτά και γλυπτά, φανερώνουν την ύπαρξή του. Ένας λινοθώρακας κοσμεί τον μέγα στρατηλάτη στο περίφημο ψηφιδωτό από την Πομπηία. Ο Πλούταρχος στη βιογραφία του Αλεξάνδρου, αναφέρει ότι ο Μακεδόνας βασιλιάς, όταν το πρωί της 1 Οκτωβρίου 331 π.Χ., πριν από τη μάχη στα Γαυγάμηλα, βγήκε από τη σκηνή του, φορούσε έναν μανδύα και πάνω «ο θώρακας από διπλωμένα λινά από τα λάφυρα της μάχης της Ισσού».
Ο λινοθώρακας ανακατασκευάστηκε από μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Ουίνσκονσιν-Γκριν Μπέι, με επικεφαλής τον ιστορικό Γκρέγκορι Ολντρέτε. Οι ερευνητές κατασκεύασαν πολλά αντίγραφα της πανοπλίας με αυθεντικά υλικά, επίπεδες ίνες, οι οποίες συλλέχθηκαν με το χέρι όπως και στην αρχαιότητα, και στη συνέχεια επεξεργάστηκαν με την βοήθεια ενός αργαλειού, καθώς και κόλλες, οι οποίες προέρχονται από σπόρους λιναριού, ή από το δέρμα των κουνελιών. Ο Γκρέγκορι Ολντρέτε χρησιμοποίησε μια διαφορετική μέθοδο κατασκευής από αυτήν του συγγραφέα στρατιωτικής ιστορίας Πήτερ Κόνουλι, ο οποίος τη δεκαετία του ογδόντα ανέφερε ότι η κατασκευή γίνονταν με συγκόληση φύλλων λιναριού μέχρι το πάχος της τελικής στρώσης να φτάσει περίπου το μισό εκατοστό.
Η ανακατασκευή ξεκίνησε από το μηδέν: Με σπόρους. Επειδή το λινό είναι κατασκευασμένο από ίνες λιναριού. Το πιο δύσκολο μέρος του ήταν να βρεθεί το αυθεντικό λινό, από λινάρι, να έχει σπαρεί με το χέρι, συγκομιδή με το χέρι - και επεξεργασία με αργαλειό.
Το δεύτερο βασικό συστατικό ήταν η κόλλα. Ποιες κόλλες είχαν στη διάθεσή τους οι Έλληνες; Η ομάδα πειραματίστηκε κυρίως με κόλλα που κερδίζεται από το δέρμα κουνελιού. Αυτή η σκόνη δέρματος εμποτίζεται με νερό και βρέχεται τόσο, μέχρι το υγρό να γίνει σκληρό. Αλλά στο τέλος η καλύτερη κόλλα ήταν επίσης από λινό. Όλα τα άλλα αποδείχτηκαν ευπαθή, ειδικά με το που η πανοπλία βρέχονταν.
Για να κατασκευαστεί έναν τέτοιο πουκάμισο από κέβλαρ, πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή: με το λιναρόσπορο. Το δεύτερο βασικό συστατικό: Η κόλλα.
Πώς μπορείτε να παρασκευαστεί η ίδια αρχαία κόλλα;
1-2 κουταλάκια του γλυκού λιναρόσπορο
1 φλιτζάνι νερό
1 σταγόνα σαμπουάν
1 κουταλάκι του γλυκού ξύδι
Ο λιναρόσπορος βράζει στο νερό μέχρι να δέσει το υγρό και να έχει μια συνεκτικότητα όπως τα ασπράδια των αυγών. Το αφήνουμε να κρυώσει και στη συνέχεια ρίχνουμε την ουσία μέσα από ένα κόσκινο. Με την προσθήκη μιας σταγόνας σαμπουάν, το λινάρι απορροφά αργότερα καλύτερα την κόλλα. Το ξύδι είναι να να εμποδίσει την μούχλα.
Το αποτέλεσμα ήταν αρχικά ένα είδος από χοντρό χαρτόνι. Αλλά μόλις φορεθεί στο σώμα, το υλικό πιέζεται από τη θερμότητα του σώματος γρήγορα στο κορμί του χρήστη, με αποτέλεσμα να προσαρμόζεται ακριβώς στο σώμα του. Η προσαρμογή στο σώμα ενός θώρακα από σίδηρο είναι ένα δύσκολο εγχείρημα.
Για να ελέγξουν την αντοχή της κατασκευής, στη συνέχεια, οι ερευνητές δοκίμασαν συστηματικά την ανθεκτικότητά της με χτυπήματα από σπαθιά και δόρατα. Διαπιστώθηκε ότι αυτό το ένδυμα προστασίας έχει ισχυρότερη προστασία από τους θώρακες μετάλλου! Το συνδετικό ύφασμα λειτουργεί σαν το κέβλαρ, από το οποίο σήμερα κατασκευάζονται όλα τα αλεξίσφαιρα γιλέκα και γενικά οι σημερινές πανοπλίες. Η ευελιξία του υλικού διανέμει την δύναμη ενός βέλους κατά τη στιγμή της πρόσκρουσης. Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο πλεονέκτημα: Ο λινοθώρακας αποδείχθηκε στις έρευνες ότι είναι και κατά πολύ ελαφρύτερος από τις συμβατικές πανοπλίες.
Οι επιστήμονες πειραματίστηκαν με λινό με 11, 15 και 20 στρώσεις. Ιδιαίτερα καλά μετρήσιμα ήταν τα αποτελέσματα των επιθέσεων με βέλη: ένα βέλος που απολύθηκε με 12,5 κιλά ελκτική ισχύ από μόλις 7,5 μέτρα απόσταση, διάτρησε τις τρεις παραλλαγές ακριβώς κατά ένα εκατοστό - το οποίο είναι λίγο περισσότερο από μια γρατσουνιά στο δέρμα του χρήστη. Ακόμα και με 22,5 κιλά η δύναμη έλξης του βέλους, η διάτρηση ήταν μόνο δύο εκατοστά βαθιά. Αρκετά μακριά από όλα τα ζωτικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Μόνο με 30 κιλά ελκτική δύναμη, το βέλος κατάφερε να καταστρέψει τον λινοθώρακα σοβαρά, με 11 ή 15 στρώσεις. Την πανοπλία με 20 στρώματα, την διαπέρασε 3,5 εκατοστά βαθιά.Αν ο τοξότης ήταν 15 μέτρα μακριά, μόνο βέλη με ελκτική δύναμη 30 κιλών κατάφεραν να διαπεράσουν την πανοπλία κατά δύο εκατοστά. Από 30 μέτρα απόσταση το βέλος έξυσε μόλις και μετά βίας την επιφάνεια του λινοθώρακα. Οι στρατιώτες με αυτή την πανοπλία ήταν προφανώς καλά θωρακισμένοι - ακόμα και ενάντια βαρέων όπλων. Σπαθιά ή μαχαίρια κατάφεραν να γδάρουν μόνο τα ανώτερα στρώματα της πανοπλίας. Και επίσης, ακόμη και η προσπάθεια με τον πέλεκυ, δεν κατάφερε να διαπεράσει τον θώρακα. Οι επισήμονες υποψιάζονται ότι τα βαρέα όπλα είχαν αποτέλεσμα τους μώλωπες στο σώμα του χρήστη ή την πρόκληση κάποιων σπασμένων πλευρών.
Ζύγιζε μόνο περίπου το ένα τρίτο του βάρους της πανοπλίας από μέταλλο και προσαρμόζονταν τέλεια στην ίδια τη θερμότητα του σώματος του χρήστη, το οποίο έδωσε στον Αλέξανδρο και τους άντρες του περισσή άνεση στην κίνηση στη μάχη - η κίνηση του ωθισμού. Τα λινά είδη αναπνέουν καλύτερα και είναι δροσερά για το σώμα του χρήστη. Οι επιστήμονες φόρεσαν τους λινοθώρακες το καλοκαίρι έως και τρεις ώρες: τρέξιμο, αναρρίχηση και προσομοιώσεις ρίψεις ακοντίου. Ο θώρακας δεν εμπόδισε τίποτε από αυτά και ήταν πραγματικά αρκετά άνετος. Με μια μεταλλική κατασκευή θα ήταν αδύνατο όλα αυτά.
Αν θέλετε να εξοπλίσετε έναν ολόκληρο στρατό, όπως έκανε ο Αλέξανδρος, αν μη τι άλλο το κόστος είναι κρίσιμο. Η κατασκευή του από φθηνά και απλά υλικά, έκανε δυνατή τη μαζική παραγωγή. Η κατασκευή μιας πανοπλίας από μέταλλο ήταν περισσότερη χρονοβόρα και κόστιζε και πολλά περισσότερα. Αν και ο Μεγαλύτερος όλων των Ελλήνων κατέκτησε ως επί το πλείστον εδάφη με ζεστό-ξηρό κλίμα, θα μπορούσε να στείλει τους στρατιώτες του με ασφάλεια και προς τις βόρειες πεδιάδες της Ευρώπης. Διότι με κερί, ρετσίνι ή λίπος προβάτου, ο λινοθώρακας σφράγιζε αδιάβροχα.
Ο λινοθώρακας στην βάση του αντιπροσωπεύει την ίδια την πόλη-κράτος και τις ιδρυτικές της αξίες, απέριτος, πρακτικός, φτιαγμένος από υλικά διαθέσιμα στα πλάισια της αυτάρκειας των Ελληνικών πόλεων και πάνω απ'όλα άμεσα προσβάσιμος σε όλους τους πολίτες-οπλίτες, γράφει ο ερευνητής Κατσίκης Δημήτριος σε ένα αφιέρωμά του στον Σύλλογο Ιστορικών Μελετών Κορυβάντες. Κάθε οπλίτης μπορούσε να προμηθευτεί το συγκεκριμένο τύπο πανοπλίας από τον πιο φτωχό πολίτη στον πιο πλούσιο κάτι που δεν ήταν δυνατόν να συμβεί με τον κωδωνόσχημο θώρακα μίας και η κατασκευή του ήταν μονολιθική σε κόστος και σε υλικά.
ΠΗΓΗ
ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ:Α.Τ.
