Το τελευταίο διάστημα αυξάνονται τα κρούσματα παρότρυνσης των νέων Ελλήνων να ασχοληθούν με την αγροτική οικονομία και να στραφούν στην αγροτική ζωή. Ολοένα και περισσότερο βλέπουμε τηλεοπτικές εκπομπές, όπου εμφανίζονται περιχαρείς νέοι που ανακοινώνουν την απόφασή τους για «επιστροφή στην φύση» και την «ενεργοποίησή» τους σε αγροτικού τύπου οικονομικές δραστηριότητες.
Μακρύς ο κατάλογος των προς απασχόληση εργασιών, στον οποίο η σαλιγκαροτροφία, οι βιολογικές καλλιέργειες και οι δενδροκαλλιέργειες κατέχουν τις πρώτες θέσεις. Η εικόνες που βομβαρδίζουν τους «ενδιαφερόμενους», είναι ειδυλλιακές. Τα ποσά που αναφέρονται «κολάζουν» και τους πλέον οκνηρούς. Η… αγροτική εργασία ομοιάζει με διασκέδαση που μπορεί να συμμετάσχει ο καθένας… Όμως, είναι έτσι -όπως εμφανίζεται στους νέους- η αγροτική ζωή ή μπροστά στα μάτια όλων μας εξυφαίνεται μία μεγάλη απάτη, που αποσκοπεί στο να μοιράσει φρούδες ελπίδες και να εισπράξει «ζεστό χρήμα» για τους έξυπνους από όσους αποφασίσουν να πούνε το μεγάλο «ναι»; Πόσο πραγματική είναι άραγε η εικόνα ενός αγρότη, ο οποίος μπορεί περιχαρής να δουλεύει πίσω από υπολογιστές, διάφορα συστήματα αυτοματισμού και άλλα τεχνολογικά επιτεύγματα, χωρίς να χρειάζεται να ιδρώνει για την παραγωγή, να αγχώνεται για την πώλησή της και να τρέμει την ημερομηνία πληρωμών, τις καιρικές αλλαγές ή και καταστροφές...;
Προφανώς –για τους γνωρίζοντες- η αγροτική ζωή δεν είναι
εύκολη και δυστυχώς οι αγροτικές εργασίες την κάνουν ακόμη πιο δύσκολη. Για όσους έχουν γνωρίσει αγρότες (όχι τους μεγαλοκτηματίες των χιλιάδων στρεμμάτων, που κυκλοφορούν με Ferrari), είναι γνωστό πως η αγροτική οικογένεια είναι άκρως εξαρτώμενη οικονομικά από πολλούς παράγοντες (κυρίως από την οικονομική κυβερνητική πολιτική, τις τράπεζες, τους γεωπόνους, αλλά και από τις καιρικές συνθήκες) και στις ημέρες μας βρίσκεται σε κατάσταση «προθανάτιου ρόγχου», αφού η οικονομική πολιτική της τροϊκανής κυβέρνησης δεν επιθυμεί την ισχυρή Ελληνική γεωργία και προσανατολίζεται στην τροφική εξάρτηση της χώρας από το εξωτερικό. Έτσι, οι συνεχείς αυξήσεις σε καύσιμα, ηλεκτρική ενέργεια, σπόρους και λιπάσματα, αλλά και η αύξηση της φορολόγησης (μέσω αυθαίρετων αντικειμενικών κριτηρίων) και της αύξησης των ασφαλίστρων (υπέρ ΕΛΓΑ), τείνουν να μειώνουν το αγροτικό παραγόμενο προϊόν και την εν γένει αγροτική οικονομία της Ελλάδας. Ίσως, αυτά θα ήταν τα πρώτα στα οποία θα έπρεπε να εστιάσουν όσοι νέοι θέλουν να ασχοληθούν με τις αγροτικές καλλιέργειες, αφού κύριο μέλημα είναι η εξασφάλιση ικανών εσόδων που θα εξασφαλίζουν την διαβίωσή τους.
Ας δούμε, όμως, μερικά παραδείγματα, για να γίνει πιο κατανοητό το grande colpo που στήνεται με την προώθηση των νέων στην γεωργία (χωρίς αυτό να σημαίνει πως είμαστε ενάντιοι στον συγκεκριμένο επαγγελματικό προσανατολισμό, ο οποίος όμως θα πρέπει να στηριχθεί με συγκεκριμένα κυβερνητικά μέτρα οικονομικής φύσεως προκειμένου να καταστεί… βιώσιμος).
Ξεκινώντας από την δενδροκαλλιέργεια, πρέπει να τονίσουμε πως πρόκειται για μία σημαντική οικονομική επένδυση, αφού απαιτεί αγορά δενδρυλλίων, δημιουργία συστήματος ποτίσματος, συνεχή μέριμνα με καθαρισμό ζιζανίων (γενικά αγριόχορτων), κλαδεμάτων και γενικότερα μίας υποδομής που πέρα από την αρχική επένδυση απαιτεί συνεχή οικονομική στήριξη για σειρά ετών (τουλάχιστον 4-5) μέχρις ότου αρχίσει η καρποφορία και τα έσοδα για τον δενδροκαλλιεργητή. Απαιτείται, επίσης, η δημιουργία γεώτρησης και σύνδεση παροχής ηλεκτροδότησης (πάγια μηνιαία τέλη). Γενικά, για την καλύτερη περίπτωση (μη ασθένειας των δενδρυλλίων) απαιτούνται αρκετές χιλιάδες ευρώ ανά στρέμμα για τα πρώτα χρόνια. Χρήματα τα οποία θα επιστραφούν αργά στον νέο αγρότη – επενδυτή, αφού θα πρέπει στη συνέχεια να εισπράττει ικανό χρηματικό ποσό για την διαβίωσή του, ευελπιστώντας ταυτόχρονα σε «περίσσευμα» το οποίο θα επιστρέφει ως απομείωση του αρχικού του κεφαλαίου… Το εγχείρημα φαντάζει μάλλον πολύ δύσκολο, αφού πέρα από το όλο κεφάλαιο ο νέος αγρότης θα πρέπει να συνυπολογίσει όλα τα χρήματα που θα χρειαστεί για να επιβιώσει στα χρόνια αναμονής της πρώτης πραγματικής παραγωγής.
Μεταφερόμενοι στις βιολογικές καλλιέργειες, το πρώτο εμπόδιο που συναντά ο νέος αγρότης – επενδυτής, είναι η στρεμματική επάρκεια. Δυστυχώς, απαιτούνται πολύ μεγάλες στρεμματικές εκτάσεις και η αγορά τους είναι σχεδόν αδύνατη. Εάν όμως υποθέσουμε πως γίνεται η αγορά της γης, τότε θα πρέπει να υπολογίσουμε και μία νεκρή παραγωγική περίοδο, αφού ο νόμος απαιτεί την «κάθαρση» του εδάφους από κάθε υποψία πρόσθετων χημικών. Εάν ο νέος αγρότης αποφασίσει να ενοικιάσει την προς καλλιέργεια γη, τότε θα διαπιστώσει πως -όταν θα αρχίσει να εισπράττει από τις παραγωγές- τα έσοδα δεν του επιτρέπουν καν να ζήσει, αφού σε αυτά θα πρέπει να προσθέσει και την αγορά ή ενοικίαση των αγροτικών μηχανημάτων που απαιτούνται για την παραγωγή (παράγοντας που ισχύει για όλους τους τύπους και είδη καλλιεργειών). Το δέλεαρ των αυξημένων σε τιμές πώλησης αγροτικών προϊόντων ίσως να είναι αρκετά ισχυρό, αλλά… μπορεί ένας (μη φτωχός νέος) να αφιερώσει τουλάχιστον μία πενταετία για να περιμένει την «ημέρα σύγκρισης», όταν δηλαδή θα εισπράξει από την βιολογική του παραγωγή και θα συγκρίνει με όσα αυτή του έχει κοστίσει; Εάν ναι, θα πρέπει να έχει αρκετά μεγάλη οικονομική επιφάνεια πριν ασχοληθεί με την βιολογική καλλιέργεια. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να ασχοληθεί κανείς νέος σήμερα -με τις βιολογικές καλλιέργειες- ο οποίος δεν διαθέτει 200 ή 300 χιλιάδες ευρώ!!!
Η περίφημη σαλιγκαροτροφία, είναι ένας κλάδος που συναρπάζει πολλούς, αφού δίνει την εντύπωση μίας αγροτικής ζωής παρόμοιας με αυτής του σαλιγκαριού, δηλαδή αρκούντος νωχελική. Δυστυχώς, όμως, και σε αυτήν την περίπτωση απαιτείται στρεμματική έκταση –προϋπολογισμένης επαρκούς οικονομικής ανταπόδοσης- η οποία θα πρέπει να περιφραχθεί, να σπαρθεί με κατάλληλο χόρτο –τροφή του τύπου προς εκτροφή σαλιγκαριών-, να δημιουργηθεί σύστημα ποτίσματος (με όλα τα απαιτητά γι αυτό π.χ. γεώτρηση και ηλεκτροδότηση), συνεχής παρακολούθηση για περίπτωση ασθένειας (απαιτείται η άμεση αντιμετώπιση για να μην καταστραφεί ολόκληρη ετήσια «σοδειά»).
Σε κάθε περίπτωση υπάρχει περίοδος αναμονής τουλάχιστον δύο ετών, ενώ απαιτείται η συνεχής παρακολούθηση από ειδικούς (λόγω της ευαισθησίας του «προϊόντος» παραγωγής).
Τονίζουμε πως είναι πολύ εύκολη η απώλεια «σοδειάς» λόγω ασθένειας του εδάφους ή των σαλιγκαριών, ενώ η στρεμματική επένδυση υπολογίζεται γύρω στα 3.000 – 5.000 ευρώ, μέσα στα οποία υπολογίζεται και η αρχική αγορά σε «μάνες», η οποία και επαναλαμβάνεται κατ’ έτος.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν και φυσικά συμπεριλαμβάνουν έναν μόνιμο παράγοντα κινδύνου, τις καιρικές συνθήκες. Εάν, λοιπόν, δεν συμβούν ακραίες καιρικές συνθήκες και δεν καταστραφεί ολόκληρη οικονομική χρονιά (οι αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική ζημία και ως εκ τούτου θεωρούνται απολύτως τυπικές και γίνονται προκειμένου να δικαιολογούν την «ασφαλιστική κάλυψη» - είσπραξη που είναι απαιτητή – εκβιαστική και σε περίπτωση μη καταβολής της ο αγρότης δεν μπορεί να πουλήσει την παραγωγή του…) και αφού έχει καταβληθεί συνεχής εργασία πλέον του γνωστού φυσιολογικού ωραρίου, τότε ο αγρότης θα μπορεί να εισπράξει ένα ποσό που έχει προϋπολογίσει, πάντα με βάση την αρχική του επένδυση.
Επίσης, μέσα στα γενικά και μόνιμα έξοδα οι υποψήφιοι αγρότες θα πρέπει να συνυπολογίσουν τις συνεισφορές στον ΟΓΑ, προκειμένου να έχουν ιατροφαρμακευτική κάλυψη για τους ίδιους και τα μέλη των οικογενειών τους.
Τέλος, καλό θα είναι οι προϋπολογισμοί να γίνονται με βάση τις χειρότερες συνθήκες, προκειμένου να μην υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις στους… «επενδυτές».
Στο κείμενό μας χρησιμοποιήσαμε μόνο αγροτικές και όχι κτηνοτροφικές καλλιέργειες κι αυτό επειδή η κτηνοτροφία (η έναρξη αλλά και η λειτουργία της) είναι κατά πολύ ακριβότερη και ως εκ τούτου απαιτούνται πολύ μεγαλύτερα αρχικά κεφάλαια (για εγκαταστάσεις, αγορά πρωταρχικού ζωϊκού κεφαλαίου, τροφές κ.α.). Σημειώνουμε, επίσης, πως στις ανωτέρω προσεγγίσεις δεν συνυπολογίσαμε τον παράγοντα «χρήση εργατών» οι οποίοι είναι απαιτητοί σε αρκετά στάδια της αγροτικής οικονομίας και φυσικά είναι πρόσθετα οικονομικά βάρη για τον επενδυτή αγρότη.
Όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, η ενασχόληση με την αγροτική είναι κατά πολύ πιο δύσκολη από την ειδυλλιακή εικόνα που θέλουν να μας δείχνουν στις τηλεοπτικές οθόνες. Αν κανείς αναρωτηθεί «γιατί συμβαίνει αυτό;» τότε η απάντηση βρίσκεται στα ποσά των χρημάτων που απαιτούνται για την είσοδο στην αγροτική ζωή. Και αφού αυτά τα ποσά δεν είναι μικρά (και με πολύ μικρές εγγυήσεις επιστροφής τους), όλοι καταλαβαίνουμε πως στην πραγματικότητα το κράτος βρήκε έναν ακόμη τρόπο να αδειάσει τις τσέπες των αφελών. Γιατί, μόνο αφελής μπορεί να είναι κάποιος νέος που χωρίς να έχει ήδη αγροτική γη και χωρίς να διαθέτει μηχανήματα, αρκούμενος μόνο σε ένα –κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο- ποσό, θα αποφασίσει να γίνει αγρότης, έχοντας απέναντί του ένα κράτος το οποίο έχει προγράψει την Ελληνική αγροτική καλλιέργεια.
Αυτό που εμείς συμβουλεύουμε (κι επειδή δεν είμαστε -και ούτε θα γίνουμε ποτέ- ειδικοί ή
παντογνώστες) σε όσους σήμερα σκέφτονται να γίνουν αγρότες: Επισκεφθείτε αγροτικές περιοχές και μιλήστε ανοιχτά και ειλικρινά με αγρότες, ζητήστε τους να σας πούνε τις δυσκολίες που οι ίδιοι περνάνε, κάντε τους ερωτήσεις για όλα, κρατήστε σημειώσεις και τέλος, αποφασίστε, αφού πρώτα αποκτήσετε σφαιρική πληροφόρηση για το μεγάλο βήμα που πρόκειται να κάνετε στην ζωή σας. Γιατί, ενδέχεται να είναι ένα βήμα στο κενό, για το οποίο κανείς δεν θα δεχτεί να αναλάβει την ευθύνη στην περίπτωση που καταστραφείτε… τουναντίον, ενδέχεται να ακούσετε και την φράση "ας πρόσεχαν" ή ακόμη και το "δεν ήξεραν... δεν ρώταγαν;"!
παντογνώστες) σε όσους σήμερα σκέφτονται να γίνουν αγρότες: Επισκεφθείτε αγροτικές περιοχές και μιλήστε ανοιχτά και ειλικρινά με αγρότες, ζητήστε τους να σας πούνε τις δυσκολίες που οι ίδιοι περνάνε, κάντε τους ερωτήσεις για όλα, κρατήστε σημειώσεις και τέλος, αποφασίστε, αφού πρώτα αποκτήσετε σφαιρική πληροφόρηση για το μεγάλο βήμα που πρόκειται να κάνετε στην ζωή σας. Γιατί, ενδέχεται να είναι ένα βήμα στο κενό, για το οποίο κανείς δεν θα δεχτεί να αναλάβει την ευθύνη στην περίπτωση που καταστραφείτε… τουναντίον, ενδέχεται να ακούσετε και την φράση "ας πρόσεχαν" ή ακόμη και το "δεν ήξεραν... δεν ρώταγαν;"!