Όσο κι αν τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ δεν δείχνουν διάθεση να στρέψουν το βλέμμα
τους προς αυτή την πλευρά της Ευρώπης, τα αίματα στα Βαλκάνια φαίνεται να
ανάβουν ξανά. Και δεν πρόκειται, φυσικά, μόνο για την πρόσφατη φιτιλιά στην
επέτειο των 20 ετών από την επιχείρηση «
Καταιγίδα» για την
ανακατάληψη της Κράινα στη διάρκεια του εμφυλίου στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Η επέτειος, που στην Κροατία εορτάζεται ως ορόσημο για την ανεξαρτησία της
χώρας, ενώ στη Σερβία είναι ημέρα πένθους, εξελίχθηκε σε διπλωματικό πόλεμο
και ανταλλαγή διαβημάτων διαμαρτυρίας μεταξύ Σερβίας - Κροατίας. Στη μεγάλη
στρατιωτική παρέλαση στο Ζάγκρεμπ το πλήθος φώναζε συνθήματα που όχι μόνο
συνιστούν ρητορική μίσους, αλλά και κάλεσμα σε λιντσάρισμα και εξολόθρευση
των Σέρβων: «
Για την πατρίδα», «
Εμείς οι Κροάτες δεν πίνουμε κρασί, πίνουμε το αίμα των Τσέτνικ (Σέρβων)
από το Κνιν» κ.ά.
Η πρόεδρος της Κροατίας Κολίντα Γκράμπαρ - Κιτάροβιτς άσκησε δριμεία κριτική
«
σε ορισμένους Σέρβους πολιτικούς, που πρέπει να αφήσουν τα μυθεύματα, τα
ψέματα και την εξαπάτηση των πολιτών», ενώ ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς ανταπάντησε: «
Δεν κατανοώ όσους γιορτάζουν τη δίωξη ενός πληθυσμού. Έξι μέρες κι έξι
νύχτες θα χρειάζονταν για να απαριθμήσει κάποιος τα ονόματα των ανθρώπων
που εγκατέλειψαν την Κροατία κατά τη διάρκεια της “Καταιγίδας”. Με την
Κροατία ζούμε ειρηνικά και σύντομα θα βρεθούμε ως φίλοι στο κοινό σπίτι
μας, την Ε.Ε., ωστόσο το έγκλημα πρέπει μεν να συγχωρεθεί αλλά δεν μπορεί
να ξεχαστεί».
Οι Σέρβοι, μάλιστα, έκαναν λόγο και για χρήση «
φασιστικών συμβόλων του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας». Για τα γεγονότα του 1995 η παγιωμένη θέση της Σερβίας είναι ότι «
αποτελούν τη μεγαλύτερη εθνοκάθαρση από τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου
Πολέμου».
Λίγες μέρες νωρίτερα, διόλου τυχαία, ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας
Ίβιτσα Ντάτσιτς ακύρωσε τη συμμετοχή του στο ετήσιο διεθνές συνέδριο «
Croatia Forum» στο Ντουμπρόβνικ προκαλώντας τη δυσφορία των Κροατών και φανερώνοντας ότι
το κλίμα έχει οξυνθεί ακόμη μια φορά μεταξύ των δύο χωρών.
Το πόσο τεταμένη είναι η κατάσταση έχει διαφανεί ακόμη και μέσα από μουσικές
ή αθλητικές εκδηλώσεις. Σε συναυλία που δόθηκε από τον Κροάτη εθνικιστή
τραγουδιστή Μάρκο Πέρκοβιτς, μερίδα κόσμου φώναζε «
Kill a Serb» («
Σκοτώστε έναν Σέρβο»), όπως και συνθήματα που σχετίζονταν με την Ustase, μια ακραία
εθνικιστική τρομοκρατική οργάνωση που δρούσε μεταξύ 1929 - 1945.
Οι ναζί είχαν αναθέσει στην Ustase να κυβερνά την Κροατία ως κράτος -
μαριονέτα τους στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα μέλη της οργάνωσης
δολοφόνησαν άγρια εκατοντάδες Σέρβους, Εβραίους, Ρομά, αλλά και Κροάτες
αντιφρονούντες εκείνη την περίοδο.
Όσο για τον αθλητισμό; Πρόσφατα τιμωρήθηκε η εθνική ομάδα της Κροατίας στο
ποδόσφαιρο για τη σβάστικα που... εμφανίστηκε χαραγμένη στο γρασίδι του
γηπέδου πριν από το παιχνίδι με την Ιταλία στις 12 Ιουνίου. Στο μπάσκετ, και
μόνο η σκέψη ότι μπορεί να συναντηθούν στα νοκ-άουτ παιχνίδια του
Ευρωμπάσκετ του Σεπτεμβρίου Σερβία και Κροατία προκαλεί ανατριχίλα στους
διοργανωτές. Το ματς, αν γίνει, θα διεξαχθεί επί γαλλικού εδάφους, με τις
αρχές της χώρας να απεύχονται τέτοιο ενδεχόμενο.
Τα αναμμένα φιτίλια
Μπορεί να πέρασαν είκοσι χρόνια από τότε, όμως στην πρώην Γιουγκοσλαβία οι
άνθρωποι είναι ακόμη σε εμπόλεμη διέγερση και «παλαιοί» πολέμαρχοι
συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να βρίσκονται στα πράγματα. Μόνο που τώρα δεν
πολεμούν απαραίτητα για να κερδίσουν εδάφη, αλλά κυρίως για τις
συνειδήσεις του κόσμου, ρίχνοντας συνεχώς λάδι στη φωτιά.
Η γειτονιά μας, λοιπόν, πάντα μοιάζει με καζάνι που βράζει, έστω ενίοτε
σε... χαμηλούς βαθμούς. Και ειδικά τα δυτικά Βαλκάνια είναι βραδυφλεγής
βόμβα, με τα εθνικιστικά πάθη να φουντώνουν ξανά, εξαγριώνοντας τα πλήθη,
ενώ η αμήχανη Ε.Ε. φαίνεται ότι χάνει πια αυτή την περιοχή, αφού η επιρροή
της μειώνεται διαρκώς σε ουσιώδη ζητήματα. Το παζλ ολοκληρώνεται πιο
εύκολα αν λάβουμε υπ’ όψιν μερικά ακόμη γεγονότα.
1 Στα μέσα Ιουλίου ο πρωθυπουργός της Σερβίας, στις εκδηλώσεις μνήμης για
την εικοστή επέτειο της σφαγής στη Σρεμπρένιτσα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης,
τράπηκε σε άτακτη φυγή, αφού του επιτέθηκε το μανιασμένο πλήθος.
Ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς δέχθηκε χτυπήματα στο κεφάλι, ενώ χιλιάδες
μουσουλμάνοι φώναζαν την επίκληση «Αλλάχ Ακμπάρ» («Ο Θεός είναι μεγάλος»). Κάποιοι από τους συγκεντρωμένους κρατούσαν πανό με δήλωση που είχε
κάνει ο πρωθυπουργός της Σερβίας στη Βουλή λίγες μέρες μετά τη σφαγή στη
Σρεμπρένιτσα, στις 20 Ιουλίου του 1995, ως στέλεχος τότε του Σερβικού
Ριζοσπαστικού Κόμματος. Στα πανό αναγραφόταν «Αλεξάνταρ: “Για κάθε νεκρό Σέρβο, θα σκοτώνουμε 100 μουσουλμάνους”».
2 Νωπές είναι ακόμα οι αναταράξεις στην ΠΓΔΜ, όταν στις 8 Μαΐου ομάδα
ένοπλων Αλβανών επιτέθηκε σε ισχυρές δυνάμεις της αστυνομίας σε αλβανόφωνη
συνοικία της πόλης Κουμάνοβο με απολογισμό 14 νεκρούς.
3 Το τελευταίο διάστημα Αλβανία και Κόσοβο έχουν απευθύνει εμμέσως την
απειλή προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι θα ενωθούν σε ενιαίο κράτος εάν δεν
προωθηθούν οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες του Κοσόβου και η πλήρης αναγνώρισή
του. Η προοπτική αυτή βρίσκει σφόδρα αντίθετη τη Σερβία.
4 Και μέσα σ’ όλα, προέκυψε στα Βαλκάνια και η σοβαρή απειλή των
τζιχαντιστών. Πρόσφατα, με βίντεο που αναρτήθηκε στο YouTube από το
Ισλαμικό Κράτος, η Σερβία αποτελεί πρώτο στόχο των εξτρεμιστών, οι οποίοι
μέσω θρησκευτικής ωδής διαμηνύουν ότι σχεδιάζουν να επεκτείνουν σε
ολόκληρη την περιοχή των Βαλκανίων την ισλαμική εξουσία. Δίκτυα του
εξτρεμιστικού Ισλάμ, ελεγχόμενα από κράτη της Αραβικής Χερσονήσου,
δραστηριοποιούνται ήδη σε Αλβανία, Κόσοβο και Σκόπια.
Κρανίου τόπος η οικονομία
Η οικονομική εξαθλίωση στα Βαλκάνια τραβάει ακόμα περισσότερο το σχοινί
στα άκρα. Οι μισές από τις αιτήσεις ασύλου προς τη Γερμανία δεν
προέρχονται, παραδόξως, ούτε από τη Μ. Ανατολή ούτε από την Αφρική.
Προέρχονται από τα Βαλκάνια! Τα οποία εξελίσσονται σε έναν όλο και πιο
ασταθή και αφιλόξενο τόπο για να ζει κάποιος Ευρωπαίος πολίτης.
◆ Κι ας μην είναι κανόνας πια οι πόλεμοι, παρά τις αναζωπυρώσεις.
◆ Κι ας είναι πλέον μέλη της Ε.Ε. η Κροατία και η Σλοβενία.
◆ Κι ας προχωρούν προς την ένταξή τους οι περισσότερες από τις υπόλοιπες
βαλκανικές χώρες.
Γιατί, λοιπόν, ο κόσμος φεύγει τρέχοντας; Και από τι;
Η απάντηση είναι πολύπλοκη. Προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια, την
έλλειψη ευκαιριών, την πολιτική διαφθορά και την οικονομική στασιμότητα
στις ρημαγμένες χώρες τους. Η κύρια ευθύνη ανήκει στις πολιτικές ελίτ.
Ελλοχεύει, όμως, πάντα και ο κίνδυνος αναζωπυρώσεων σε εύφλεκτες περιοχές
των Βαλκανίων. Που μόνο λίγες δεν είναι. Η φωτιά από παλιά μίση σιγοκαίει,
άλλοτε πάει να ανάψει, άλλοτε είναι σε ύφεση, όμως η εστία κινδύνου δεν
έχει σβήσει. Και τα ξερόχορτα είναι πάντα εκεί, έτοιμα να αρπάξουν. Τα
πρόσφατα γεγονότα αυξάνουν την ανησυχία, ειδικά σ’ αυτό το οικονομικό
κλίμα.
Οι περισσότερες βαλκανικές χώρες έγιναν αποδέκτης δισεκατομμυρίων από την
Ευρώπη με μορφή βοήθειας για ανασυγκρότηση. Όμως δεν υπήρξε καμιά
περαιτέρω ανάπτυξη ή ισχυροποίηση της δημοκρατίας. Ούτε καν η προοπτική
της ένταξης στην Ένωση ωθεί τις κυβερνήσεις να αλλάξουν τα πράγματα.
Έτσι κι αλλιώς, όσο δεν βρίσκονται εντός Ε.Ε. αλλά συνεχίζουν να λαμβάνουν
τα «πακέτα» από τις Βρυξέλλες – που πάντως είναι λιγότερα απ’ ό,τι
τις περασμένες δεκαετίες γι’ άλλες χώρες σε ανάλογη θέση –, δεν
υποχρεώνονται σε τίποτε και συνεχίζουν να καρπώνονται επιλεκτικά τα
πλεονεκτήματα αυτής της σχέσης.
◆
Στα δυτικά Βαλκάνια οι δείκτες ανεργίας βρίσκονται εδώ και 20 χρόνια
καρφωμένοι μεταξύ 20% - 50%.
◆
Στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη άνω του 60% των νέων ανδρών είναι άνεργοι.
Ακόμη και όσοι διαθέτουν ανώτατη ακαδημαϊκή μόρφωση αδυνατούν να βρουν
αξιοπρεπή δουλειά. Η διαφθορά και ο κομματισμός έχουν αναιρέσει κάθε
πιθανότητα δίκαιης ευκαιρίας στην αγορά εργασίας. Τα κόμματα έχουν
τεράστια επιρροή σε κάθε πτυχή της κοινωνίας. Έμμεσα είναι οι μεγάλοι
εργοδότες της χώρας. Οι κυβερνήσεις αποφασίζουν ποιος θα βρει δουλειά,
από διευθυντής μέχρι πορτιέρης, ασχέτως με τις πραγματικές του
ικανότητες.
◆
Όσοι δεν βρίσκονται στις κομματικές συντεχνίες είναι εκτός παιχνιδιού
και εκτός κάθε προοπτικής. Πολύς κόσμος γίνεται κομματικό μέλος μόνο και
μόνο με την ελπίδα ότι έτσι θα έχει περισσότερες πιθανότητες να βρει
δουλειά. Σε Αλβανία, Κόσοβο και Σκόπια πάνω από το 50% των απόφοιτων
πανεπιστημίων, παραγωγικής ηλικίας, θέλουν να μεταναστεύσουν.
Κοινωνικός εφιάλτης
Οι βασικές κοινωνικές δομές, όπως η υγεία, δεν λειτουργούν ούτε στα
στοιχειώδη. Όσοι βρίσκονται στις κατώτερες κοινωνικές «
κάστες»,
π.χ. οι Ρομά, δεν μπορούν καν να έχουν πρόσβαση σε γιατρό. Όσοι, εν τέλει,
καταφέρνουν να φτάσουν στη Γερμανία βρίσκουν τη Γη της Επαγγελίας λόγω των
«
ψιλών» που βγάζουν όσο περιμένουν την επεξεργασία της αίτησης
ασύλου τους κι επειδή έχουν πρόσβαση σε δωρεάν υγειονομική περίθαλψη.
Πολλές από τις βαλκανικές χώρες στενάζουν κάτω από αυταρχικές δομές
διακυβέρνησης:
◆ Στα Σκόπια η κυβέρνηση κατηγορείται ότι κατασκοπεύει τους πολίτες και
χρησιμοποιεί απειλές θανάτου για να εκφοβίζει όσους δημοσιογράφους
ξεφεύγουν από την αρεστή γραμμή.
◆ Στο Κόσοβο ο κόσμος υποφέρει από παρόμοιο αυταρχισμό. Η πολιτική ελίτ
διαπλέκεται με δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος, ενώ πολλοί βουλευτές και
μέλη του κυβερνώντος κόμματος έχουν δεσμούς με τον UCK.
◆ Στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη το επαγγελματικό - οικονομικό τοπίο είναι τόσο
δυσλειτουργικό ώστε πάνω από τους μισούς Βόσνιους επιθυμούν να φύγουν από
τη χώρα.
Η Ευρώπη έχει στραμμένη την προσοχή της σε Ελλάδα και Ουκρανία, όμως η
μαζική έξοδος από τα Βαλκάνια βάζει γρήγορα την περιοχή πάλι στο ραντάρ
Βρυξελλών - Βερολίνου, αλλά και ΗΠΑ - Ρωσίας (
για γεωπολιτικούς λόγους). Ακούγονται φωνές που ζητούν από την Ε.Ε. να διακόψει τη ροή των
εκατομμυρίων αν οι κυβερνήσεις στα Βαλκάνια δεν αλλάξουν το μοντέλο
λειτουργίας του κράτους.
Βέβαια, για τις ελίτ της εξουσίας στις περισσότερες βαλκανικές χώρες η
φυγή ικανών και καλλιεργημένων πολιτών μάλλον βολεύει το πολιτικό
κατεστημένο, όμως για τις κοινωνίες η κατάσταση είναι αδιέξοδη. Πρακτικά
έχουν δημιουργηθεί συνθήκες αυταρχισμού από τις οποίες οι πολίτες των
χωρών προσπαθούν να αποδράσουν.
Η Γερμανία περιμένει 450.000 αιτήσεις για άσυλο για φέτος, έναν αριθμό
ρεκόρ. Οι μισές αιτήσεις θα είναι από τα Βαλκάνια. Το Βερολίνο, μάλιστα,
αποφάσισε να διαχωρίσει τους πρόσφυγες που προσπαθούν να ξεφύγουν από
πολέμους, όπως αυτόν της Συρίας, από τους «ψεύτικους πρόσφυγες των
Βαλκανίων», όπως τους χαρακτηρίζει. Η γενική ιδέα είναι ότι «
αυτοί οι άνθρωποι δεν διώκονται από κάποια εμπόλεμη ζώνη, αλλά απλώς
ψάχνουν μια καλύτερη ζωή, χρηματοδοτούμενη από τα χρήματα των Γερμανών
φορολογούμενων».
Ωστόσο οι συνθήκες στα Βαλκάνια παραμένουν άγριες, με τις συχνές εντάσεις
να δημιουργούν διαρκώς σπινθήρες ανάφλεξης. Και το μείγμα οικονομικής
κρίσης, δημοκρατικού ελλείμματος, αστάθειας και βαθιά ριζωμένης έχθρας
μεταξύ κρατών μοιάζει εκρηκτικό... Ίσως περισσότερο από ποτέ την τελευταία
εικοσαετία.
ΠΗΓΗ
