Ο «κατάδεσμος της Πέλλας» μαρτυρεί πως η γλώσσα των κατοίκων της Μακεδονίας τον 4ο αι. π.Χ. είναι μία ιδιαίτερη διάλεκτος της αρχαίας Ελληνικής.
O «Κατάδεσμος της Πέλλας»: Μια «κατάρα» που επιβεβαιώνει την ελληνικότητα της
αρχαίας μακεδονικής διαλέκτου!
Ο κατάδεσμος της Πέλλας είναι
κατάρα (αρά) ή μαγική επωδός γραμμένη σε φύλλο μολύβδου η οποία χρονολογείται
στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. Βρέθηκε στην Πέλλα το 1986 και δημοσιεύτηκε
το 1993. Αφορά μια ερωτική μαγική επωδό από μια γυναίκα, πιθανώς ονόματι
Δαγίνα, της οποίας ο εραστής Διονυσοφών επρόκειτο να νυμφευθεί την Θετίμα
(«εκείνη που τιμά τους θεούς»). Στην Αττική διάλεκτο, το όνομά της θα ήταν
Θεοτίμη. Επικαλείται τον «Μάκρωνα και τους δαίμονες» (παρκαττίθεμαι μάκρωνι
και τοις δαίμοσι, [Αττικ. παρακατατίθεμαι) να μεταστρέψουν τον Διονυσοφώντα
(το φως του Διονύσου) να παντρευτεί εκείνην αντί της Θετίμας, και ποτέ να μην
παντρευτεί άλλη γυναίκα εκτός αν η ίδια ξετυλίξει τον κατάδεσμο!
Η
γλώσσα αναγνωρίζεται ως Βορειοδυτική Ελληνική ή Δωρική Ελληνική και η χαμηλή
κοινωνική θέση της γράφουσας, όπως φαίνεται από το λεξιλόγιό της και την πίστη
της στη μαγεία, υπονοεί ότι μια διακριτή μορφή της Δωρικής ομιλούταν στην
Πέλλα στην εποχή που γράφτηκε η πινακίδα. Οι Brixhe και Παναγιώτου τη θεωρούν
Μακεδονικής προέλευσης. Ακόμη και πριν την ανακάλυψη του κατάδεσμου της Πέλλας
το 1986, έχει γραφεί ότι η Δωρική Ελληνική ομιλούνταν πιθανώς στην
προελληνιστική Μακεδονία ως δεύτερη διάλεκτος.
Ο «κατάδεσμος της Πέλλας» μαρτυρεί πως η γλώσσα των κατοίκων της
Μακεδονίας τον 4ο αι. π.Χ. είναι μία ιδιαίτερη διάλεκτος της αρχαίας
ελληνικής. Η εμφανής επίδραση της αττικής, μάλιστα στη σύνταξη, είναι απόλυτα
φυσική στα μέσα του 4ου αιώνα, δηλαδή σε μια εποχή όπου οι διάφορες τοπικές
διάλεκτοι έχουν αρχίσει να εξασθενούν καθώς κερδίζει ολοένα και περισσότερο
έδαφος η «κοινή», η οποία διαμορφώνεται με βάση την αττική διάλεκτο. Από
χαρακτηριστικά της, όπως οι καταλήξεις, οι μετατροπές των φωνηέντων, η κλίση
των ρημάτων κ.λπ., φαίνεται πως η μακεδονική διάλεκτος είναι μάλλον δωρική,
παρά αιολική και σχετίζεται με τη Βορειοδυτική Ελληνική (Λοκρική, Αιτωλική,
Φωκιδική, Ηπειρωτική).
Φυλάσσεται στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο
Πέλλας.
