Ακούω τους κάθε είδους απίθανους που τρέφονται με το αίμα μας και εξυπηρετούν τα συμφέροντα τοκογλύφων, εν είδη μπράβων, να μιλούν για πατρίδα και νομιμότητα.
Όσο αφορά την νομιμότητα, που φωνάζει ότι θα προασπίσει ο Δένδιας, έχει άμεση σχέση με τη δικαιοσύνη και κατ' επέκταση με τη Δημοκρατία. Βέβαια προπαγανδίζουν μια ακόμη κενή λέξη, γι' αυτούς, όπως τόσες άλλες - Λαός, Πατρίδα, Τέλος Αλληλεγγύης κλπ, για να μας εντυπώσουν με την βαρύτητά της ότι πράττουν το σωστό.
Όπως κάθε απατεώνας βέβαια αποκρύπτουν την βαθύτερη αλήθεια, που βρίσκεται στον πυρήνα των λέξεων που εκφράζουν υψηλά ιδανικά. Αρκεί να ρωτήσουμε βέβαια τι είναι πατρίδα, δικαιοσύνη ή δημοκρατία και θα δούμε να αποκαλύπτονται τα διεστραμμένα σχέδια που πλέκουν τα βρωμερά μυαλά τους.
Για τον κ. Δένδια ειδικά καλό θα είναι να μάθει ότι δεν είναι νομιμότητα η καταστολή σε νόμους που είναι βλαβεροί για την κοινωνία και που δεν τους αποδέχεται ο Λαός - στου οποίου το όνομα γίνονται όλα.
Αν ψηφίζεις τους νόμους για το συμφέρον το δικό σου ή εξυπηρετείς αλλότρια συμφέροντα από αυτά που διορίστηκες, από το Λαό, για να υπηρετείς. Αν χρησιμοποιείς την βία ενός ολόκληρου μηχανισμού της ισχύος του κράτους για να καταστείλεις της δίκαιες αντιδράσεις τότε αυτό δεν λέγεται νομιμότητα αλλά μπραβιλίκι ή τραμπουκισμός.
Ο Νόμος -κ. Δένδια - αν δεν είναι η εύρεση του πραγματικού, δεν είναι νόμος αλλά τυραννικόν πρόσταγμα, και αυτό το είπε ο Πλάτωνας και είναι γνωστό τι κάναν οι Αθηναίοι στους τυράννους ή πως τιμούσαν τους τυραννοκτόνους.
Η σύμπτωση της κρίσης
και η ανατροπή του πολιτικού σκηνικού
*γιατί είναι ο κόσμος δεκτικός και η αλλαγή εφικτή
Η σύμπτωση, το momentum, θα είναι ευνοϊκό γι’ αυτόν που θα νιώσει τον παλμό της εποχής.
Η κρίση έφερε αγανάκτηση και αποδεικνύεται από το πλήθος που την εκφράζει από την κίνηση των «αγανακτισμένων στις πλατείες».
Η αγανάκτηση στρέφεται εναντίον όλου του πολιτικού συστήματος, που όσο ρομαντικό και να είναι κάτω από συνθήκες μπορεί να γίνει από ακραία ανατρεπτικό προς το διεφθαρμένο σύστημα έως επικίνδυνα ισοπεδωτικό.
Κρίνοντας από την εμπειρία μου στην πλατεία, η συνέλευση είναι ένα ωραίο πρότυπο για ζύμωση και ανταλλαγή απόψεων. Είναι επίσης ένα πρακτικό μέσο όπου εκπαιδευόμαστε στην Δημοκρατία. Άποψή μου, και το θεωρώ προφανές, είναι ότι η συνέλευση αφορά αυτούς που συμμετέχουμε, που είμαστε τελικά ένα μικρό κλάσμα του συνολικού πληθυσμού. Αυτό περιορίζει και το εύρος και την ισχύ των αποφάσεων.
Οι προβληματισμοί είναι κοινοί αλλά οι προτάσεις και οι λύσεις για τα προβλήματα που έφεραν την κρίση δεν είναι. Ας μην ξεγελιόμαστε, η κρίση είναι πολιτική. Πάντα τέτοια ήταν και πάντα τέτοια θα είναι. Το υπάρχον πολιτικό σύστημα που είχε δομηθεί μετά τον εμφύλιο και συνέχισε μετά το διάλλειμα της δικτατορίας είναι υπεύθυνο για την κατάσταση της χώρας και το λογικό είναι να ανατραπεί.
Δεν είναι λογικό ούτε πρακτικό, βέβαια, να διαγραφούν όλες οι δομές διαχείρισης και γραφειοκρατίας αφού αυτό θα ακινητοποιούσε τα πάντα.
Δεν είναι επίσης δυνατό να κινηθούν με συνελεύσεις όλες οι λειτουργίες ενός κράτους διότι καμιά δομή δεν υπάρχει που να υποστηρίξει μια τόσο ευρεία ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης. Ως παράδειγμα αναφέρω το παράδοξο στις συνελεύσεις να ψηφίζεις για το αν θα ψηφίσεις για κάποιο θέμα, και τα θέματα όπως και τα προβλήματα είναι πολλά.
Έχουμε βέβαια καταλάβει ότι το πολιτικό σύστημα έφτασε τα όριά του. Αυτό πρέπει να γίνει κοινή παραδοχή στην Ελληνική κοινωνία που θα πρέπει να υποστηρίξει και την πρότασή μας για το νέο που θέλουμε να φέρουμε.
Για να προσεγγίσουμε αυτό το νέο και για να γίνει αποδεκτό από την κοινωνία πρέπει να εξετάσουμε τα προβλήματα που οδήγησαν το υπάρχον σύστημα να αποδομήσει τη χώρα, και πριν από αυτή τους πολίτες.
Κύριο ρόλο έπαιξαν η διαφθορά και η εξυπηρέτηση αλλότριων συμφερόντων, κυρίως μιας οικονομικής ολιγαρχίας –εγχώριας και του εξωτερικού -από την εξυπηρέτηση του συμφέροντος της χώρας και του πολίτη.
Πολλοί λόγοι είναι που οδήγησαν τα φαινόμενα αυτά να γίνουν κυρίαρχα όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα αλλά και σε κομμάτι της κοινωνίας.
Το σύστημα εξουσίας και «αντιπροσώπευσης» με το χρόνο έχει δημιουργήσει στεγανά πολύ ισχυρά τα οποία ωθούν και προστατεύουν την διαφθορά από τα μάτια του πολίτη, του μόνου υπεύθυνου να ελέγχει το πολιτικό σύστημα.
Το τείχος που κρύβει την πολιτική από τον λαό δεν χτίστηκε σε μια μέρα. Η δια αντιπροσώπευσης κοινοβουλευτική «Δημοκρατία» δεν είναι δημοκρατία. Το ποσοστό αντιπροσώπευσης είναι 10.000.00 / 300 . Τραγικά μικρό για οποιουδήποτε είδους αντιπροσώπευσης της κοινής γνώμης.
Άρα η αντιπροσώπευση εξυπηρετεί την εικόνα μιας ιδεολογικής παρουσίας επί ποσοστιαίας βάσης στον λαό. Όμως το πρόβλημα παραμένει ότι ο κάθε αντιπρόσωπος είναι απομονωμένος πίσω από το κάλυμμα του κόμματος και της βουλής.
Με την πάροδο του χρόνου η εξουσία, η ασυλία και η ατιμωρησία προάγουν κομμάτια από τη φύση του ανθρώπου που εξυπηρετούν προσωπικές φιλοδοξίες, απληστία και την παγίωση της αντίληψης ότι οι διαχειριστές της εξουσίας είναι στην κορυφή μιας κοινωνικής πυραμίδας που ξεκινά από τον πρωθυπουργό στην ακμή της και καταλήγει στη βάση του λαού. Αποτέλεσμα, τα φαινόμενα υπεροψίας και αλαζονείας (ακόμη και του αλάνθαστου) από τη μια μεριά και από την άλλη η μεταφορά των βαρών των τραγικών λαθών, της διαφθοράς και της συνειδητής εξυπηρέτησης συμφερόντων ξένων προς το συμφέρον του έθνους.
Τα παραδείγματα ανελέητα και συγκεκριμένα. Κορυφαίο η κατακόρυφη και ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου ενός ολόκληρου λαού που αποφασίστηκε. Οι υπεύθυνοι γι’ αυτό αποτελούν μια δεύτερη γενιά πολιτικών που είτε ανδρώθηκαν με την νοοτροπία της δικαιωματικής λήψης της εξουσίας μέσα από τη στρεβλή οπτική των κομμάτων εξουσίας είτε από ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με την Ελληνική κοινωνία. Δεν έχουν καμιά ιδέα πόσο δύσκολη γίνεται η διαβίωση των ανθρώπων αυτής της χώρας και βαυκαλίζονται να μιλούν για αριθμούς που αφορούν τους ελάχιστους που έχουν λύσει τα προβλήματα τους. Περαιτέρω, αφού τα χρήματα στην Ελλάδα είναι συγκεκριμένα όταν τα κερδίζουν κάποιοι λίγοι τα χάνουν οι πολλοί. Όπως ακριβώς ισχύει και μεταξύ των κρατών της ΕΕ.
Το κράτος, όντας αλωμένο από τα κόμματα – κυρίως της εξουσίας - εξυπηρετεί ως επί το πλείστον κομματικές-συνδικαλιστικές φιλοδοξίες. Οι θέσεις εξουσίας καταλαμβάνονται από μόνιμους και κληρονομούνται στα παιδιά τους. Ο πολίτης εκπαιδεύεται να μην είναι πολίτης αλλά ανεύθυνος-συνένοχος. Η διαφθορά γίνεται, η προσπαθεί να προωθηθεί ως - τρόπος συναλλαγής μεταξύ εξουσίας και πολιτών και κατ’ επέκταση μεταξύ των πολιτών.
Σε όλο αυτό το κύκλωμα εξουσίας οι θεματοφύλακες δημιούργησαν μέσα από την διαπλοκή των εξουσιών, θεσμοθετημένων ή αφανών, την νομική-δικαιακή ασυλίας τους. Η πορεία της παρακμής ολοκληρώνεται με την πλήρη αδιαφορία της κάλυψης των απολαβών της διαφθοράς από τη μια και την εξαθλίωση ενός λαού που δεν αντιδρά.
Το momentum είναι ευνοϊκό διότι όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων αντιλαμβάνεται ότι μόνη λύση ικανή να διαχειριστεί τα πράγματα είναι η ανατροπή του συστήματος. Πριν λίγο καιρό αυτό που ήταν taboo για τους περισσότερους Έλληνες έγινε τώρα αναγκαιότητα σε επίπεδο συλλογικής συνείδησης.
Μόνο το όραμα αποτελεί την ικανή και αναγκαία κινητήρια δύναμη για να γκρεμιστεί το τείχος του νοητού αδιεξόδου. Το όραμα δεν μπορεί παρά να είναι πρωτοπόρο, ρηξικέλευθο με δυναμική.
Το όραμα της εγκαθίδρυσης ενός νέου συστήματος όχι εξουσίας αλλά πολιτικής που θα βασίζεται σε γενικές αρχές της ίδιας της φύσης της Δημοκρατίας.
1ον Η διάχυση της εξουσίας σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Όσο πιο πολύ διαχέεται η εξουσία τόσο θα μεγαλώνει η πιθανότητα ελέγχου και αποκάλυψης της διαφθοράς. Είναι πιο εύκολο να διαφθαρούν οι λίγοι παρά οι πολλοί.
2ον Η εισαγωγή της τυχαιότητας στο σύστημα. Η τυχαιότητα δρα ως δικλείδα ασφαλείας στη δημιουργία των στεγανών της εξουσίας.
Για να επιτευχθούν τα παραπάνω πρέπει να εισέλθει στην πολιτική η νέα, και παλιά όσο και η επινόηση της Δημοκρατίας, έννοια του κληρωτού.
«δημοκρατικόν εστί κληρωτόν, το δε αιρετόν ολιγαρχικόν».
Πιο σαφές δεν γίνεται από αυτό.
Βασισμένοι σε αυτές τις απλές αρχές, συγκεκριμένα πράγματα που είναι άμεσα εφαρμόσιμα στην πράξη μπορούν να οδηγήσουν σε ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, πιο ανοιχτό στην κοινωνία ώστε να ελέγχεται. Ένα σύστημα που θα είναι δίκαιο και θα προάγει την ισονομία. Απλοί πολίτες θα το διασφαλίζουν αυτό , θα μεταφέρουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα, που είναι το ζητούμενο, στην εξουσία. Θα μεταφέρουν την εμπειρία της πραγματικής ζωής τους στον μηχανισμό λήψης αποφάσεων.
Επειδή δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα να θεωρήσουμε ότι γνωρίζουμε τους τρόπους για να συμβούν οι ανατροπές και ότι είμαστε ειδικοί σε όλα θα πρέπει να απευθυνθούμε και σε αυτούς που θα μπορέσουν να σχηματοποιήσουν το ζητούμενο.
Προτάσεις από έναν δεν έχουν νόημα. Δεν θα κυβερνούν οι ειδικοί ή τεχνοκράτες. Δικός τους ρόλος είναι να προτείνουν και να συγκεκριμενοποιούν τις προτάσεις τις δικές μας. . Προτάσεις από τον καθένα είναι τα πάντα, και αυτό είναι το πνεύμα που πρέπει να μας διέπει
Ποιό το ζητούμενο;
Δεν έχεις Όλυμπε θεούς,
μήτε λεβέντες η Όσσα,
ραγιάδες έχεις, μάνα Γη,
σκυφτούς για το χαράτσι,
κούφιοι κι οκνοί καταφρονούν
την θεία τραχιά σου γλώσσα,
των Ευρωπαίων περίγελα
και των αρχαίων παλιάτσοι!
--Κωστής Παλαμάς--
Δεν είναι απλώς μια κρίση αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας, στην Ευρώπη και στον κόσμο όλο. Είναι το φυσικό αποτέλεσμα μιας πορείας ενός συστήματος που έχει επαναλάβει τις διαδικασίες κρίσεως τα τελευταία εκατό χρόνια.
Δεν είναι μια κρίση οικονομική αυτό που συμβαίνει. Είναι μια βαθιά πολιτική κρίση. Μια κρίση που συνέβη επειδή πρώτα εξέπεσαν όλες οι αξίες που μας ένωναν σαν κοινωνία, επειδή σταμάτησε η δικαιοσύνη να υπηρετεί τον λαό και ο λαός δεν ενδιαφέρθηκε.
Υπάρχει ευθύνη σε όλους μας, είναι αλήθεια, αλλά υπάρχει και κλιμάκωση των ευθυνών. Μπορεί να πάψαμε να είμαστε πολίτες και να πέσαμε σε ένα λήθαργο ευδαιμονίας με δανεικά αλλά οι πολιτικές ηγεσίες έκαναν ότι μπορούσαν για να συμβεί αυτό. Εξαγόρασαν ψήφους και συνειδήσεις αφειδώς στις πλάτες όλων μας. Και ενώ τώρα καλούμαστε να πληρώσουμε τους υπερβολικούς τόκους της ζωής που κάναμε – αλλά και των μιζών που έκλεψαν για να κάνουν υποβρύχια βίλλες, off shore και λογαριασμούς στην Ελβετία.
Μην έχουμε όμως αυταπάτες. Δεν μπορούμε να ξαναγυρίσουμε στο 2008. Δεν υπάρχει ούτε χρόνος ούτε τα χρήματα – σε αυτό τουλάχιστον το σύστημα. Έτσι, αφού αποδεχτούμε αυτό το γεγονός, πρέπει να καταλάβουμε τι έγινε για να μη ξαναφτάσουμε εδώ που φτάσαμε.
Το κοινοβουλευτικό σύστημα από φύση του είναι κλειστό και με σκοτεινά μέρη στην άσκηση της εξουσίας. Ο ψηφοφόρος καλείται μια φορά κάθε τέσσερα χρόνια να δώσει μια λευκή κόλλα με την υπογραφή του στο τέλος. Εκεί πάνω γράφονται οι όροι εκπροσώπησης όπως θέλει ο εκπρόσωπος. Ο εντολέας δεν μπορεί από κει και μετά να κάνει τίποτα. Μάλιστα αν αντιδράσει, διότι αυτά που πράττει ο εντολοδόχος του είναι αντίθετα από αυτά που θέλει ο εντολέας ή που έταξε ο πολιτευτής, τότε συναντά απέναντί του ολόκληρο το κρατικό σύστημα καταστολής το οποίο τον αντιμετωπίζει ως εν δυνάμει κίνδυνο για τη Δημοκρατία.
Στην Ελλάδα ειδικά υπάρχει και η ιδιότυπη διαπλοκή των εξουσιών πάνω στο πρόσωπο του βουλευτή. Αυτός είναι νομοθετική εξουσία και ταυτόχρονα εν δυνάμει εκτελεστική, αφού μπορεί να συμμετάσχει στην κυβέρνηση. Επίσης αυτό το ίδιο πρόσωπο διορίζει την ανώτατη δικαστική εξουσία ενώ δεν μπορεί να εκδοθεί προς αυτήν αν δεν το αποφασίσει το ίδιο.
Το πρόβλημα που θα οδηγεί το σύστημα ξανά και ξανά στο ίδιο αποτέλεσμα που βιώνουμε σήμερα είναι ότι δεν εκπροσωπείται ο πραγματικός άνθρωπος μέσα στα κέντρα εξουσίας. Αν αυτό συνέβαινε τότε 1ον θα συμμετείχε ο πολίτης, με τις ανησυχίες του, τα προβλήματά του και την καθημερινότητά του – το κοινό περί δικαίου αίσθημα – ως πραγματικό πρόσωπο και ιδιότητα στις θεσπισμένες εξουσίες. 2ον Θα έσπαγαν τα στεγανά της εξουσίας και θα άνοιγαν δίαυλοι επικοινωνίας με την κοινωνία, κάνοντας έτσι δυσκολότερη τη διαφθορά. Είναι γνωστό άλλωστε ότι οι λίγοι διαφθείρονται πιο εύκολα από τους πολλούς.
Αυτό είναι το πρόταγμα που πρέπει να μας οδηγήσει για μια δίκαιη, κατ’ αρχάς, κοινωνία.
1. Εθνοσυνέλευση και νέο Σύνταγμα ΤΩΡΑ. (Τα τέσσερα πρώτα άρθρα του συντάγματος είναι αυτά που οι συνταγματολόγοι ονομάζουν «σκληρό πυρήνα». Αν αλλάξουν αυτά τα άρθρα, ή για να αλλάξουν αυτά τα άρθρα, πρέπει να ανατραπεί το πολίτευμα.
2. Απλή και μόνο αναλογική σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.
3. Πρέπει να εισαχθεί στην πολιτική η έννοια του κληρωτού, αυτού που θα κληρωθεί σε μια θέση, γιατί στη δημοκρατία οι πολίτες πρέπει να μπορούν να αναλάβουν οποιαδήποτε θέση διακυβέρνησης. Η θέσεις των κληρωτών θα είναι στην νομοθετική εξουσία, όπου θα εκφράζουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
4. Τα λευκά ψηφοδέλτια θα ακυρώνουν θέσεις από τους κομματικούς σχηματισμούς και θα τις δίνουν σε νέους κληρωτούς. Οι θέσεις θα αφαιρούνται ποσοστιαία. 10% λευκά τότε 10% αφαίρεση θέσεων.
5. Η θέση του κληρωτού θα είναι περιορισμένης διάρκειας ώστε να εναλλάσσονται τα πρόσωπα. Ίσως εξάμηνο ή ετήσιο το πολύ.
6. Η νομοθετική εξουσία θα αποκοπεί πλήρως από την εκτελεστική. Ο βουλευτής στη θητεία του δεν θα μπορεί να γίνει υπουργός. Αν κάνει σωστή δουλειά με τους νόμους ας βάλει υποψηφιότητα για εκτελεστικός (κυβέρνηση)
7. Οποιοσδήποτε βουλευτής μπορεί να ανακληθεί σε κάθε έτος αν ζητηθεί από ορισμένο αριθμό πολιτών (τα 2/3 ίσως) της περιφέρειάς του. Αν κάποιος με ξεγέλασε και πήρε την ψήφο μου ή απλώς διαπίστωσα την ανεπάρκειά του τότε δεν είναι δυνατόν να τον λούζομαι για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, άσε που είναι επικίνδυνο.
8. Η εκτελεστική εξουσία θα ψηφίζεται. Δεν καταλαβαίνω γιατί να μη γνωρίζω από πριν ποιος θα είναι ο υπουργός οικονομικών, ή οι υποψήφιοι υπουργοί οικονομικών. Δεν θέλω εκπλήξεις σε αυτούς που θα κυβερνήσουν. Υπάρχει κίνδυνος να μου λένε «Μαζί τα φάγαμε». Και εδώ μπορεί να ισχύσει η ανάκληση και πάλι το ποσοστό και ο χρόνος είναι συζητήσιμα.
9. Παρόμοιες οι διαδικασίες και στην δικαστική εξουσία, δεν είναι δυνατόν να διορίζονται οι δικαστές και να είναι τσιράκια της αδιάσπαστης εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας.
10. Αποκομματικοποιήση του κράτους, πολύ βασικό. Στην Ελλάδα δεν έχουμε δημόσιο έχουμε κομματικό κράτος. Το ΑΣΕΠ που καταστρατηγήθηκε από παντού πρέπει να γίνει μόνη πηγή εισόδου στο δημόσιο χωρίς παρεκκλίσεις.Το πώς θα ισχυροποιηθεί και πως θα λειτουργήσει θα πρέπει να το πουν πιο ειδικοί.
11. Δεν θα γίνεται αναθεώρηση του Συντάγματος χωρίς δημοψήφισμα
12. Δεν θα περνά προϋπολογισμός χωρίς δημοψήφισμα
13. Δεν είναι δυνατόν να υπογράφεται μνημόνιο χωρίς δημοψήφισμα
14. Δεν θα υπάρχει καμία ασυλία για όλους του δημόσιους υπαλλήλους.
15. Για κάποιον που μπαίνει στην πολιτική θα καταγράφεται η περιουσία του και βγαίνοντας θα ελέγχεται, μην έχει πολλά σπίτια και πολλές offshore.
16. Η τεχνολογία επιτρέπει πια τη συμμετοχή των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας ανεξαρτήτως του αριθμού τους.
17. Ένας ικανός αριθμός πολιτών μπορεί να προκαλέσει δημοψήφισμα για οποιονδήποτε λόγο.
18. Μπορεί, με συγκεκριμένες συνθήκες που δεν τις ξέρω, να ανακαλέσει κυβερνητικό ή βουλευτή ή συνδικαλιστή. Τα δικαστήρια, δεν ξέρω από ποιόν βαθμό, θα στελεχώνονται με σώμα ενόρκων για να μεταφέρουν την αίσθηση δικαίου της κοινωνίας.
19. Η διάρκεια της κυβερνητικής, βουλευτικής, δικαστικής και συνδικαλιστικής θητείας θα είναι δύο τετραετίες μόνο. Ας ανανεωνόμαστε συνεχώς, κανείς δεν είναι αλάνθαστος και αυθεντία.
20. Δύο ανακλήσεις από το αξίωμα στερεί το δικαίωμα στη συμμετοχή για να ξαναλάβει κάποιος αξίωμα, ίσως για δέκα χρόνια – να θυμίζει εξοστρακισμό.
21. Στο τέλος κάθε θητείας γίνεται απολογισμός από σώμα ευθύνων (θα συγκροτείται προσωρινά, ίσως με κλήρωση ειδικών) και θα ελέγχει αν αυτά που ελέχθησαν προεκλογικά έγιναν και αν όχι για ποιόν λόγο. Θα πρέπει και εδώ να θεσμοθετηθούν ποινές με κάποιο τρόπο. Πρέπει να πάψουν τα προεκλογικά προγράμματα να είναι εκθέσεις ιδεών τρίτης δημοτικού και να λέει κάθε ένας ότι του έρθει για να βγει.
22. Τα ίδια που ισχύουν για τους βουλευτές και τον τρόπο εκπροσώπησης θα ισχύουν και στην εκπροσώπηση στον συνδικαλισμό για να μην έχουμε εργατοπατέρες.
23. Σε διαδραστικότητα με τα κέντρα εξουσίας ο λαός (με ικανό αριθμό υπογραφών) θα μπορεί να προτείνει, κάτω από συνθήκες να επιβάλλει, και να καταργεί νόμους.
24. Κάθε ένας που προτείνει θα έχει την ευθύνη των λόγων και προτάσεών του και θα δίνει λόγο για το που οδήγησε η αποδοχή και εφαρμογή της. Δεν είναι δυνατόν να ακολουθείται ερήμην του Λαού οτιδήποτε και να είναι ανεύθυνος αυτός που χάραξε την πολιτική.
Ας απαιτηθεί από τον κόσμο ένα μοντέλο πολιτικής διακυβέρνησης όπου οι πολίτες θα έχουν την ευθύνη.
Ή το κράτος αυτό θα καταλύσει το λαό ή ο λαός θα καταλύσει το αυτό το κράτος
