1 Απρ 2021

Τα δέκα στάδια της γενοκτονίας


Από τον Δρ Gregory H. Stanton [1]

© 2016 Gregory H. Stanton

Η γενοκτονία είναι μια διαδικασία που αναπτύσσεται σε δέκα στάδια που είναι προβλέψιμα αλλά δεν είναι αξεπέραστα. Σε κάθε στάδιο, τα προληπτικά μέτρα μπορούν να το σταματήσουν. Η διαδικασία δεν είναι γραμμική. Τα στάδια μπορεί να συμβούν ταυτόχρονα. Λογικά, τα μεταγενέστερα στάδια πρέπει να προηγούνται των προηγούμενων σταδίων. Αλλά όλα τα στάδια συνεχίζουν να λειτουργούν καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

➔ 1. ΚΑΤΑΤΑΞΗ : Όλοι οι πολιτισμοί έχουν κατηγορίες για να διακρίνουν τους ανθρώπους σε «εμάς και αυτούς» κατά εθνικότητα, φυλή, θρησκεία ή εθνικότητα: Γερμανός και Εβραίος, Hutu και Tutsi Οι διπολικές κοινωνίες που δεν διαθέτουν μικτές κατηγορίες, όπως η Ρουάντα και το Μπουρούντι, είναι πιο πιθανό να έχουν μία γενοκτονία.

Το κύριο προληπτικό μέτρο σε αυτό το πρώιμο στάδιο είναι να αναπτυχθούν καθολικοί θεσμοί που ξεπερνούν τις εθνοτικές ή φυλετικές διαιρέσεις, που προωθούν ενεργά την ανοχή και την κατανόηση και που προωθούν τις ταξινομήσεις που υπερβαίνουν τις διαιρέσεις. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία θα μπορούσε να είχε διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο στη Ρουάντα, εάν δεν είχε υποταγεί από τις ίδιες εθνοτικές διασπάσεις με την κοινωνία της Ρουάντα. Η προώθηση μιας κοινής γλώσσας σε χώρες όπως η Τανζανία έχει επίσης προωθήσει την υπερβατική εθνική ταυτότητα. Αυτή η αναζήτηση κοινού εδάφους είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη πρόληψη της γενοκτονίας.

➔ 2. ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ : Δίνουμε ονόματα ή άλλα σύμβολα στις ταξινομήσεις. Ονομάζουμε τους ανθρώπους «Ειδωλολάτρες» ή «Αιρετικούς» ή τους διακρίνουμε με χρώματα ή ενδύματα και εφαρμόζουμε τα σύμβολα στα μέλη των ομάδων. Η ταξινόμηση και ο συμβολισμός είναι καθολικά ανθρώπινοι και δεν οδηγούν απαραίτητα σε γενοκτονία, εκτός εάν οδηγούν σε απανθρωπισμό. Όταν συνδυάζονται με μίσος, τα σύμβολα μπορεί να επιβληθούν σε απρόθυμα μέλη ομάδων που είναι παρίες: το κροκωτό ένδυμα των Ελλήνων φιλοσόφων, το μπλε μαντήλι για ανθρώπους από την Ανατολική Ζώνη στην Καμπότζη των Κόκκινων Χμερ - Khmer Rouge.

Για την καταπολέμηση του συμβολισμού, τα σύμβολα μίσους μπορούν να απαγορευτούν νομικά (οι swastikas και τα σφυροδρέπανα στη Γερμανία), όπως και η ρητορική μίσους. Τα σύμβολα της Ομάδας, όπως τα ρούχα των συμμοριών ή οι ουλές των φυλών, μπορούν επίσης να απαγορευτούν. Το πρόβλημα είναι ότι οι νομικοί περιορισμοί θα αποτύχουν εάν δεν υποστηρίζονται από τη λαϊκή πολιτιστική επιβολή. Αν και ο Χούτου και ο Τούτσι ήταν απαγορευμένες λέξεις στο Μπουρούντι μέχρι τη δεκαετία του 1980, οι κωδικές λέξεις τις αντικατέστησαν. Εάν υποστηρίζεται ευρέως, ωστόσο, η άρνηση συμβολισμού μπορεί να είναι ισχυρή.

➔ 3. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ : Μια κυρίαρχη ομάδα χρησιμοποιεί τον νόμο, τα έθιμα και την πολιτική δύναμη για να αρνηθεί τα δικαιώματα των άλλων ομάδων. Η αδύναμη ομάδα μπορεί να μην έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα, δικαιώματα ψήφου ή ακόμη και ιθαγένεια. Η κυρίαρχη ομάδα καθοδηγείται από μια αποκλειστική ιδεολογία που θα στερούσε από λιγότερο ισχυρές ομάδες τα δικαιώματά τους. Η ιδεολογία υποστηρίζει το μονοπώλιο ή την επέκταση της εξουσίας από την κυρίαρχη ομάδα. Νομιμοποιεί την θυματοποίηση ασθενέστερων ομάδων. Οι υποστηρικτές των αποκλειστικών ιδεολογιών είναι συχνά χαρισματικοί, εκφράζοντας τη δυσαρέσκεια των οπαδών τους, προσελκύοντας υποστήριξη από τις μάζες. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται οι νόμοι

Του Θεοδοσίου και του Ιουστινιανού, οι οποίοι περιθωριοποίησαν και γενοκτόνησαν τους Έλληνες και απαγόρευσαν την απασχόλησή τους από την κυβέρνηση, τον στρατό και τα πανεπιστήμια.

Η πρόληψη κατά των διακρίσεων σημαίνει πλήρη πολιτική ενδυνάμωση και δικαιώματα υπηκοότητας για όλες τις ομάδες μιας κοινωνίας. Οι διακρίσεις λόγω εθνικότητας, φυλής ή θρησκείας πρέπει να απαγορευθούν. Τα άτομα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να μηνύσουν το κράτος, τις εταιρείες και άλλα άτομα εάν παραβιάζονται τα δικαιώματά τους.

➔ 4. ΑΠΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ : Μια ομάδα αρνείται την ανθρώπινη υπόσταση της άλλης ομάδας. Τα μέλη της εξομοιώνονται με ζώα, παράσιτα, έντομα ή ασθένειες. Ο απανθρωπισμός ξεπερνά τη φυσιολογική ανθρώπινη απέχθεια προς τη δολοφονία. Σε αυτό το στάδιο, η προπαγάνδα μίσους σε έντυπη μορφή και σε ραδιόφωνα χρησιμοποιείται για να βλάψει την ομάδα των θυμάτων. Η πλειοψηφική ομάδα διδάσκεται να θεωρεί την άλλη ομάδα λιγότερο από τον άνθρωπο, ακόμη και ξένη για την κοινωνία τους. Έχουν διδαχθεί να πιστεύουν ότι «είμαστε καλύτερα χωρίς αυτούς». Η αδύναμη ομάδα μπορεί να γίνει τόσο αποπροσωποποιημένη ώστε να τους δίνονται αριθμοί παρά ονόματα. Ταυτίζονται με τη βρωμιά, την ακαθαρσία και την ανηθικότητα. Η ρητορική μίσους γεμίζει την προπαγάνδα του επίσημου ραδιοφώνου, των εφημερίδων και των ομιλιών.

Για την καταπολέμηση του απανθρωπισμού, η υποκίνηση σε γενοκτονία δεν πρέπει να συγχέεται με την προστατευμένη ομιλία. Οι προς γενοκτονία κοινωνίες στερούνται συνταγματικής προστασίας για την αντισταθμιστική ομιλία και πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τις δημοκρατίες. Οι τοπικοί και διεθνείς ηγέτες πρέπει να καταδικάσουν τη χρήση της ρητορικής μίσους και να την κάνουν πολιτιστικά απαράδεκτη. Οι ηγέτες που υποκινούν τη γενοκτονία πρέπει να απαγορευθούν από τα διεθνή ταξίδια και να παγώσουν τα έσοδά τους από πηγές του εξωτερικού. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί μίσους πρέπει να μπλοκαριστούν ή να κλείσουν και να απαγορευτεί η προπαγάνδα μίσους. Τα εγκλήματα μίσους και οι φρικαλεότητες πρέπει να τιμωρηθούν αμέσως.

➔ 5. ΟΡΓΑΝΩΣΗ : Η γενοκτονία οργανώνεται πάντοτε, συνήθως από το κράτος, χρησιμοποιώντας συχνά πολιτοφυλακές για να παρέχει άρνηση κρατικής ευθύνης. (Ένα παράδειγμα είναι η υποστήριξη και ο οπλισμός της κυβέρνησης του Σουδάν του Janjaweed στο Νταρφούρ.) Μερικές φορές η οργάνωση είναι ανεπίσημη (ινδουιστικοί όχλοι με επικεφαλής τοπικούς μαχητές του RSS κατά τη διάρκεια της διχοτόμησης της Ινδίας) ή αποκεντρωμένες (τρομοκρατικές τρομοκρατικές ομάδες.) Ειδικές στρατιωτικές μονάδες ή πολιτοφυλακές συχνά εκπαιδεύονται και εξοπλίζονται. Τα όπλα που αγοράζονται από κράτη και πολιτοφυλακές, συχνά παραβιάζουν τα όπλα που βρίσκονται σε εμπάργκο από τον ΟΗΕ, για να διευκολύνουν πράξεις γενοκτονίας. Τα κράτη οργανώνουν την μυστική αστυνομία για να κατασκοπεύουν, να συλλαμβάνουν, να βασανίζουν και να δολοφονούν ανθρώπους που είναι ύποπτοι για αντίθεση στους πολιτικούς ηγέτες. Ειδική εκπαίδευση δίνεται σε δολοφονικές πολιτοφυλακές και ειδικές μονάδες δολοφονίας του στρατού.

Για την καταπολέμηση αυτού του σταδίου, θα πρέπει να απαγορευτεί η συμμετοχή σε πολιτοφυλακές γενοκτονίας. Οι ηγέτες τους θα πρέπει να στερούνται θεωρήσεων για ταξίδια στο εξωτερικό και να παγώνονται τα περιουσιακά τους στοιχεία στο εξωτερικό. Ο ΟΗΕ πρέπει να επιβάλει εμπάργκο όπλων σε κυβερνήσεις και πολίτες χωρών που εμπλέκονται σε γενοκτονικές σφαγές και να δημιουργήσει επιτροπές για τη διερεύνηση παραβιάσεων, όπως έγινε στη Ρουάντα μετά τη γενοκτονία, και να χρησιμοποιήσει εθνικά νομικά συστήματα για να διώξει όσους παραβιάζουν τέτοια εμπάργκο.

➔ 6. ΠΟΛΩΣΗ : Οι εξτρεμιστές διαχωρίζουν τις ομάδες. Ομάδες μίσους διαδίδουν πολωτική προπαγάνδα. Τα κίνητρα για τη στόχευση μιας ομάδας καθορίζονται διά των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οι νόμοι ενδέχεται να απαγορεύουν τον γάμο ή την κοινωνική αλληλεπίδραση. Η εξτρεμιστική τρομοκρατία στοχεύει τους μετριοπαθείς, εκφοβίζοντας και φιμώνοντας το κέντρο. Οι μετριοπαθείς από την ομάδα των δραστών είναι πιο ικανοί να σταματήσουν τη γενοκτονία, έτσι είναι οι πρώτοι που συλλαμβάνονται και σκοτώνονται. Οι ηγέτες στις στοχευμένες ομάδες είναι οι επόμενοι που συλλαμβάνονται και δολοφονούνται. Η κυρίαρχη ομάδα ψηφίζει νόμους έκτακτης ανάγκης ή διατάγματα που τους παρέχει πλήρη ισχύ επί της στοχευμένης ομάδας. Οι νόμοι διαβρώνουν τα θεμελιώδη πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες. Οι στοχευμένες ομάδες αφοπλίζονται για να τις καταστήσουν ανίκανες για αυτοάμυνα και για να διασφαλίσουν τον απόλυτο έλεγχο στην κυρίαρχη ομάδα.

Η πρόληψη μπορεί να σημαίνει προστασία της ασφάλειας στους μετριοπαθείς ηγέτες την βοήθεια σε ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μπορεί να κατασχεθούν περιουσιακά στοιχεία εξτρεμιστών και να τους αρνηθούν βίζες για διεθνή ταξίδια. Τα πραξικοπήματα από εξτρεμιστές πρέπει να αντιμετωπιστούν με διεθνείς κυρώσεις. Θα πρέπει να προβληθούν έντονες αντιρρήσεις για αφοπλισμό ομάδων της αντιπολίτευσης. Εάν είναι απαραίτητο, πρέπει να είναι οπλισμένοι για να αμυνθούν.

➔ 7. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ : Προετοιμάζονται σχέδια για γενοκτονικές δολοφονίες. Οι αρχηγοί των δραστών σχεδιάζουν την «Τελική Λύση» στον Έλληνα «Ειδωλολάτρη», τον Αρμένιο, τον Τούτσι ή άλλη «στοχευμένη» ομάδα. Συχνά χρησιμοποιούν ευφημισμούς για να καλύψουν τις προθέσεις τους, όπως αναφέρονται στους στόχους τους ως «εθνοκάθαρση», «εξαγνισμός» ή «αντιτρομοκρατία». Δημιουργούν στρατούς, αγοράζουν όπλα και εκπαιδεύουν τα στρατεύματά τους και τις πολιτοφυλακές τους. Κατηχούν τον πληθυσμό με τον φόβο για την ομάδα των θυμάτων. Οι ηγέτες ισχυρίζονται συχνά ότι «αν δεν τους σκοτώσουμε, θα μας σκοτώσουν», μεταμφιέζοντας τη γενοκτονία ως αυτοάμυνα. Οι πράξεις γενοκτονίας μεταμφιέζονται ως αντεπαναστατικές εάν υπάρχει συνεχιζόμενη ένοπλη σύγκρουση ή εμφύλιος πόλεμος. Υπάρχει μια ξαφνική αύξηση της εμπρηστικής ρητορικής και της προπαγάνδας μίσους με στόχο τη δημιουργία φόβου για την άλλη ομάδα.

Η πρόληψη της προετοιμασίας μπορεί να περιλαμβάνει εμπάργκο όπλων και προμηθειών. Θα πρέπει να περιλαμβάνει δίωξη για υποκίνηση και συνωμοσία για διάπραξη γενοκτονίας, και τα δύο εγκλήματα βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης για τη Γενοκτονία.

➔ 8. ΔΙΩΞΕΙΣ : Τα θύματα αναγνωρίζονται και διαχωρίζονται λόγω της εθνικής ή θρησκευτικής τους ταυτότητας. Καταρτίζονται λίστες θανάτου. Στη γενοκτονία που χρηματοδοτείται από το κράτος, τα μέλη των ομάδων θυμάτων ενδέχεται να αναγκαστούν να φορούν αναγνωριστικά σύμβολα. Η περιουσία τους συχνά απαλλοτριώνεται. Μερικές φορές διαχωρίζονται ακόμη και σε γκέτο, απελαύνονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή περιορίζονται σε μια περιοχή που πλήττεται από λιμό και λιμοκτονούν. Στερούνται εσκεμμένα από πόρους όπως νερό ή τρόφιμα για να τους εξοντώσουν αργά. Εφαρμόζονται προγράμματα για την αποτροπή της αναπαραγωγής μέσω της αναγκαστικής στείρωσης ή των αμβλώσεων. Τα παιδιά αρπάζονται βίαια από τους γονείς τους. Τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα της ομάδας των θυμάτων καταπατώνται μέσω εξωδικαστικών δολοφονιών, βασανιστηρίων και αναγκαστικού εκτοπισμού. Ξεκινούν οι γενοκτονικές σφαγές. Είναι πράξεις γενοκτονίας επειδή καταστρέφουν σκόπιμα μέρος μιας ομάδας. Οι δράστες παρακολουθούν αν τέτοιες σφαγές αντιμετωπίζουν οποιαδήποτε διεθνή αντίδραση. Εάν όχι, συνειδητοποιούν ότι η διεθνής κοινότητα θα είναι δίπλα τους και θα επιτρέψει μια άλλη γενοκτονία.

Σε αυτό το στάδιο, πρέπει να κηρυχθεί Έκτακτη ανάγκη Γενοκτονίας - Genocide Emergency. Εάν μπορεί να κινητοποιηθεί η πολιτική βούληση των μεγάλων δυνάμεων, των περιφερειακών συμμαχιών ή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ή της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, θα πρέπει να προετοιμαστεί ένοπλη διεθνής επέμβαση ή να δοθεί επαρκής βοήθεια στην ομάδα των θυμάτων για να προετοιμαστεί για την αυτοάμυνα της. Η ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να οργανωθεί από τον ΟΗΕ και από ιδιωτικές ομάδες βοήθειας για την αναπόφευκτη ροή προσφύγων.

➔ 9. Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ : ξεκινά και γρήγορα γίνεται η μαζική δολοφονία που ονομάζεται «γενοκτονία». Είναι «εξόντωση» για τους δολοφόνους, επειδή δεν πιστεύουν ότι τα θύματά τους είναι ανθρώπινα. Όταν χρηματοδοτείται από το κράτος, οι ένοπλες δυνάμεις συχνά συνεργάζονται με πολιτοφυλακές για να κάνουν τη δολοφονία. Μερικές φορές η γενοκτονία οδηγεί σε δολοφονίες εκδίκησης ομάδων μεταξύ τους, δημιουργώντας έναν κύκλο διμερούς γενοκτονίας που μοιάζει με whirlpool-like cycle (όπως στο Μπουρούντι). Πράξεις γενοκτονίας καταδεικνύουν πόσο έχουν απανθρωπιστεί τα θύματα. Ήδη τα πτώματα διαμελίζονται. Ο βιασμός χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολέμου για τη γενετική αλλαγή και εξάλειψη της άλλης ομάδας. Η καταστροφή της πολιτιστικής και θρησκευτικής ιδιοκτησίας χρησιμοποιείται για να εξαφανίσει την ύπαρξη της ομάδας από την ιστορία. Η εποχή του «ολικού πολέμου» ξεκίνησε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι βομβαρδισμοί δεν διέκριναν τους πολίτες από τους μαχητές. Οι εμφύλιοι πόλεμοι που ξέσπασαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν έχουν επίσης διαφοροποιήσει πολίτες και μαχητές. Καταλήγουν σε εκτεταμένα εγκλήματα πολέμου. Οι μαζικοί βιασμοί γυναικών και κοριτσιών έχουν γίνει χαρακτηριστικό όλων των σύγχρονων γενοκτονιών. Όλοι οι άντρες σε ηλικία μάχης δολοφονούνται σε ορισμένες γενοκτονίες. Συνολικά, με τις γενοκτονίες εξοντώνονται όλα τα μέλη της στοχευμένης ομάδας.

Σε αυτό το στάδιο, μόνο η ταχεία και συντριπτική ένοπλη παρέμβαση μπορεί να σταματήσει τη γενοκτονία. Πρέπει να δημιουργηθούν ασφαλείς περιοχές ή διάδρομοι διαφυγής προσφύγων με βαριά οπλισμένη διεθνή προστασία. (Μια μη "ασφαλής" περιοχή είναι χειρότερη από καμία.) Η Μόνιμη Ταξιαρχία Υψηλής Ετοιμότητας, η Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης της ΕΕ ή οι περιφερειακές δυνάμεις - θα πρέπει να εξουσιοδοτηθούν να ενεργήσουν από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εάν η γενοκτονία είναι μικρή. Για μεγαλύτερες παρεμβάσεις, θα πρέπει να παρέμβει μια πολυμερής δύναμη εξουσιοδοτημένη από τον ΟΗΕ. Εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών είναι παράλυτο, οι περιφερειακές συμμαχίες πρέπει να ενεργήσουν ούτως ή άλλως σύμφωνα με το Κεφάλαιο VIII του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών ή η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να εγκρίνει τη δράση στο πλαίσιο της Ενοποίησης για την Ψήφισμα Ειρήνης GARes. Το 330 (1950), το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί 13 φορές για τέτοια ένοπλη επέμβαση. Από το 2005, η διεθνής ευθύνη για την προστασία υπερβαίνει τα στενά συμφέροντα των μεμονωμένων εθνικών κρατών. Εάν τα ισχυρά έθνη δεν παρέχουν στρατεύματα για άμεση επέμβαση, θα πρέπει να παρέχουν τα αεροσκάφη, τον εξοπλισμό και τα οικονομικά μέσα που απαιτούνται ώστε περιφερειακά κράτη να επέμβουν.

➔ 10. Η ΑΡΝΗΣΗ : είναι το τελικό στάδιο που διαρκεί και ακολουθεί πάντα την γενοκτονία. Είναι ένας από τους πιο σίγουρους δείκτες για περαιτέρω γενοκτονικές σφαγές. Οι δράστες γενοκτονίας σκάβουν τους μαζικούς τάφους, καίνε τα πτώματα, προσπαθούν να καλύψουν τα αποδεικτικά στοιχεία και να εκφοβίσουν τους μάρτυρες. Αρνούνται ότι διέπραξαν εγκλήματα και συχνά κατηγορούν για αυτό που συνέβη τα θύματα. Μπλοκάρουν τις έρευνες για τα εγκλήματα και συνεχίζουν να κυβερνούν έως ότου απομακρυνθούν από τη εξουσία με τη βία, όταν φύγουν στην εξορία. Εκεί παραμένουν με ατιμωρησία, όπως ο Pol Pot ή ο Idi Amin, εκτός εάν συλληφθούν και συγκροτηθεί δικαστήριο για να τους δικάσει.

Η καλύτερη απάντηση στην άρνηση είναι η τιμωρία από ένα διεθνές δικαστήριο ή από τα εθνικά δικαστήρια. Εκεί ακούγονται τα αποδεικτικά στοιχεία και τιμωρούνται οι δράστες. Δικαστήρια όπως τα Γιουγκοσλαβικά, στην Ρουάντα ή την Σιέρρα Λεόνε, το δικαστήριο για τη δίκη των Κόκκινων Χμερ στην Καμπότζη ή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ενδέχεται να μην αποτρέψουν τους χειρότερους γενοκτονικούς δολοφόνους. Αλλά με την πολιτική βούληση να τους συλλάβουν και να τους διώξουν, ορισμένοι μπορεί να προσαχθούν στη δικαιοσύνη. Όταν είναι δυνατόν, οι τοπικές διαδικασίες θα πρέπει να παρέχουν φόρουμ για ακροάσεις αποδεικτικών στοιχείων εναντίον δραστών που δεν ήταν οι κύριοι ηγέτες και σχεδιαστές μιας γενοκτονίας, με ευκαιρίες για αποκατάσταση και συμφιλίωση. Στην Ρουάντα οι δίκες gaçaçaοι είναι ένα παράδειγμα. Η δικαιοσύνη πρέπει να συνοδεύεται από εκπαίδευση στα σχολεία και στα μέσα ενημέρωσης σχετικά με τα γεγονότα μιας γενοκτονίας, τα δεινά που προκάλεσε στα θύματά της, τα κίνητρα των δραστών και την ανάγκη αποκατάστασης των δικαιωμάτων των θυμάτων.

© 2016 Gregory H. Stanton.

[1] Πρόεδρος, του παρατηρητηρίου γενοκτονίας. Καθηγητής Ερευνών σε Μελέτες και Πρόληψη Γενοκτονιών, Σχολή Ανάλυσης και Επίλυσης Συγκρούσεων, Πανεπιστήμιο George Mason, Arlington, Virginia 22201 ΗΠΑ


Διαβάστε το φυλλάδιο των δέκα σταδίων της γενοκτονίας
Prezi: Τα δέκα στάδια της γενοκτονίας
Πηγή - Διαμόρφωση/φωτό : Α.Τ.