Αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των εμβολίων COVID-19 – ο ελέφαντας (δέν είναι) στο δωμάτιο

Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet αναλύει με ένα μαθηματικό μοντέλο την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και βγάζει το ακόλουθο συμπέρασμα:

Η ARR (Απόλυτη Μείωση Κινδύνου), η πραγματική αποτελεσματικότητα των εμβολίων, κυμαίνεται για :

• το AstraZeneca στο 1,3%
• το Moderna στο 1,2%
• το J&J στο 1,2%
• το Pfizer-BioNTech στο 0,84%

Αναλυτικά η συγκεκριμένη έρευνα αναφέρει:

Περίπου 96 εμβόλια COVID-19 βρίσκονται σε διάφορα στάδια κλινικής ανάπτυξης.

Επί του παρόντος, διαθέτουμε τα ενδιάμεσα αποτελέσματα τεσσάρων μελετών που έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά (για το εμβόλιο BNT162b2 mRNA της Pfizer-BioNTech,2, το εμβόλιο mRNA-1273 της Moderna-US National Institutes of Health [NIH], το εμβόλιο AstraZeneca-Oxford ChAdOx1 nCov-19, και το εμβόλιο Gamaleya GamCovidVac [Sputnik V])

ΚΑΙ :

Τρεις μελέτες μέσω των ενημερωτικών εγγράφων του Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) (σχετικά με το εμβόλιο Pfizer-BioNTech, Moderna-NIH, και το εμβόλιο Ad26.COV2.S της Johnson & Johnson [J&J]).

Επιπλέον, αποσπάσματα αυτών των αποτελεσμάτων έχουν κοινοποιηθεί και συζητηθεί ευρέως μέσω δελτίων τύπου και μέσων ενημέρωσης, ενίοτε με παραπλανητικό τρόπο.

Αν και η προσοχή έχει επικεντρωθεί στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων και στη σύγκριση της μείωσης του αριθμού των συμπτωματικών κρουσμάτων, η πλήρης κατανόηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των εμβολίων είναι λιγότερο απλή από ό,τι φαίνεται.

Ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται το μέγεθος του αποτελέσματος, μπορεί να προκύψει μια εντελώς διαφορετική εικόνα :

ΣχήμαRRR και NNV με 95% CI ταξινομημένα με βάση το ποσοστό προσβολής στην ομάδα μη εμβολιασμένων (placebo φάρμακο) για πέντε εμβόλια COVID-19

Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου αναφέρεται γενικά ως σχετική μείωση του κινδύνου (relative risk reduction-RRR). Χρησιμοποιείται ο σχετικός κίνδυνος (relative risk-RR) -δηλαδή, ο λόγος των ποσοστών προσβολής με και χωρίς εμβόλιο- ο οποίος εκφράζεται ως 1-RR. Η κατάταξη με βάση την αναφερόμενη αποτελεσματικότητα δίνει σχετικές μειώσεις κινδύνου 95% για τα εμβόλια Pfizer-BioNTech, 94% για τα εμβόλια Moderna-NIH, 90% για τα εμβόλια Gamaleya, 67% για τα εμβόλια J&J και 67% για τα εμβόλια AstraZeneca-Oxford.

Ωστόσο, το RRR θα πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με τον κίνδυνο υποβάθρου να μολυνθεί και να νοσήσει κανείς από το COVID-19, ο οποίος ποικίλλει μεταξύ των πληθυσμών και με την πάροδο του χρόνου. Αν και ο RRR εξετάζει μόνο τους συμμετέχοντες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από το εμβόλιο, η απόλυτη μείωση του κινδύνου (absolute risk reduction-ARR), η οποία είναι η διαφορά μεταξύ των ποσοστών προσβολής με και χωρίς εμβόλιο, εξετάζει ολόκληρο τον πληθυσμό.

Οι ARR τείνουν να αγνοούνται επειδή δίνουν ένα πολύ λιγότερο εντυπωσιακό μέγεθος επίδρασης από ό,τι οι RRR: 1-3% για τα εμβόλια AstraZeneca-Oxford, 1-2% για τα εμβόλια Moderna-NIH, 1-2% για τα εμβόλια J&J, 0-93% για τα εμβόλια Gamaleya και 0-84% για τα εμβόλια Pfizer-BioNTech.

Η ARR χρησιμοποιείται επίσης για την εξαγωγή μιας εκτίμησης της αποτελεσματικότητας του εμβολίου, η οποία είναι ο αριθμός που απαιτείται για τον εμβολιασμό (number needed to vaccinate-NNV) για την πρόληψη ενός επιπλέον κρούσματος COVID-19 ως 1/ARR. Οι NNVs φέρνουν μια διαφορετική προοπτική: 76 για τα εμβόλια Moderna-NIH, 78 για τα εμβόλια AstraZeneca-Oxford, 80 για τα εμβόλια Gamaleya, 84 για τα εμβόλια J&J και 117 για τα εμβόλια Pfizer-BioNTech. Η εξήγηση έγκειται στο συνδυασμό της αποτελεσματικότητας του εμβολίου και των διαφορετικών κινδύνων υποβάθρου του COVID-19 σε όλες τις μελέτες: 0-9% για τα εμβόλια Pfizer-BioNTech, 1% για τα εμβόλια Gamaleya, 1-4% για τα εμβόλια Moderna-NIH, 1-8% για τα εμβόλια J&J και 1-9% για τα εμβόλια AstraZeneca-Oxford.

Το ARR (και το NNV) είναι ευαίσθητα στον κίνδυνο υποβάθρου – όσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος, τόσο υψηλότερη είναι η αποτελεσματικότητα – όπως φαίνεται από τις αναλύσεις του εμβολίου της J&J σε κεντρικά επιβεβαιωμένα περιστατικά σε σύγκριση με όλα τα περιστατικά τόσο ο αριθμητής όσο και ο παρονομαστής αλλάζουν, η RRR δεν αλλάζει (66-67%), αλλά η αύξηση κατά ένα τρίτο των ποσοστών προσβολής στην ομάδα των μη εμβολιασμένων (από 1-8% σε 2-4%) μεταφράζεται σε μείωση κατά ένα τέταρτο του NNV (από 84 σε 64).

Υπάρχουν πολλά διδάγματα από τον τρόπο διεξαγωγής των μελετών και παρουσίασης των αποτελεσμάτων. Με τη χρήση μόνο των RRRs και την παράλειψη των ARRs, εισάγεται μεροληψία αναφοράς, η οποία επηρεάζει την ερμηνεία της αποτελεσματικότητας του εμβολίου.

Κατά την επικοινωνία σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, ιδίως για αποφάσεις δημόσιας υγείας, όπως η επιλογή του τύπου των εμβολίων που θα αγοραστούν και θα χρησιμοποιηθούν, είναι σημαντικό να υπάρχει πλήρης εικόνα για το τι πραγματικά δείχνουν τα δεδομένα, και είναι επίσης σημαντικό να διασφαλίζεται ότι οι συγκρίσεις βασίζονται σε συνδυασμένα στοιχεία που θέτουν τα αποτελέσματα των δοκιμών εμβολίων στο πλαίσιο και δεν εξετάζουν απλώς ένα συνοπτικό μέτρο. Οι αποφάσεις αυτές θα πρέπει να ενημερώνονται κατάλληλα με λεπτομερή κατανόηση των αποτελεσμάτων των μελετών, γεγονός που απαιτεί πρόσβαση σε πλήρη σύνολα δεδομένων και ανεξάρτητο έλεγχο και αναλύσεις.

Δυστυχώς, η σύγκριση των εμβολίων με βάση τα επί του παρόντος διαθέσιμα δεδομένα των δοκιμών (προσωρινά) καθίσταται ακόμη πιο δύσκολη λόγω των ανομοιογενών πρωτοκόλλων των μελετών, συμπεριλαμβανομένων των πρωτογενών τελικών σημείων (όπως τι θεωρείται κρούσμα COVID-19 και πότε αυτό αξιολογείται), των τύπων φαρμάκων placebo, των πληθυσμών της μελέτης, των κινδύνων υποβάθρου του COVID-19 κατά τη διάρκεια της μελέτης, της διάρκειας της έκθεσης και των διαφορετικών ορισμών των πληθυσμών για τις αναλύσεις τόσο εντός όσο και μεταξύ των μελετών, καθώς και των ορισμών των τελικών σημείων και των στατιστικών μεθόδων για την αποτελεσματικότητα.

Είναι σημαντικό ότι μένει αναπάντητο το ερώτημα κατά πόσον ένα εμβόλιο με δεδομένη αποτελεσματικότητα στον πληθυσμό της μελέτης θα έχει την ίδια αποτελεσματικότητα σε έναν άλλο πληθυσμό με διαφορετικά επίπεδα κινδύνου υποβάθρου για COVID-19. Το ερώτημα αυτό δεν είναι τετριμμένο, διότι η ένταση της μετάδοσης ποικίλλει από χώρα σε χώρα και επηρεάζεται από παράγοντες όπως οι παρεμβάσεις δημόσιας υγείας και οι παραλλαγές του ιού.

Η μόνη αναφερόμενη ένδειξη αποτελεσματικότητας του εμβολίου είναι η ισραηλινή εκστρατεία μαζικού εμβολιασμού με τη χρήση του προϊόντος Pfizer-BioNTech. Αν και ο σχεδιασμός και η μεθοδολογία είναι ριζικά διαφορετικές από την τυχαιοποιημένη δοκιμή,Dagan και οι συνεργάτες αναφέρουν ένα RRR 94%, το οποίο είναι ουσιαστικά το ίδιο με το RRR της δοκιμής φάσης 3 (95%), αλλά με ARR 0-46%, το οποίο μεταφράζεται σε NNV 217 (όταν το ARR ήταν 0-84% και το NNV ήταν 119 στη δοκιμή φάσης 3). Αυτό σημαίνει ότι σε ένα περιβάλλον πραγματικής ζωής, 1-8 φορές περισσότερα άτομα μπορεί να χρειαστεί να εμβολιαστούν για να αποτραπεί ένα επιπλέον κρούσμα COVID-19 από ό,τι προβλεπόταν στην αντίστοιχη κλινική δοκιμή.

Οι ασυντόνιστες δοκιμές φάσης 3 δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις της δημόσιας υγείας- οι δοκιμές πλατφόρμας που έχουν σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσουν ερωτήματα σχετικά με τη δημόσια υγεία με ένα κοινό πρωτόκολλο θα επιτρέψουν τη λήψη αποφάσεων, οι οποίες θα βασίζονται σε κοινά κριτήρια και ενιαία αξιολόγηση. Οι παρούσες εκτιμήσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα βασίζονται σε μελέτες που μετρούν την πρόληψη της ήπιας έως μέτριας λοίμωξης από το COVID-19. Δεν σχεδιάστηκαν για να καταλήξουν σε συμπεράσματα σχετικά με την πρόληψη της νοσηλείας, της σοβαρής νόσου ή του θανάτου, ή σχετικά με την πρόληψη της λοίμωξης και του δυναμικού μετάδοσης.

Η αξιολόγηση της καταλληλότητας των εμβολίων πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλους τους δείκτες και να περιλαμβάνει την ασφάλεια, τη δυνατότητα ανάπτυξης, τη διαθεσιμότητα και το κόστος.

ΠΗΓΗ - ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ - ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ : Α.Τ.

• Ο SUCHARIT BHAKDI ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΘΡΟΜΒΩΣΕΙΣ