30 Μαΐ 2023

Ένας άνδρας ζει σε μια κοινωνία όπου οι πολίτες αστυνομεύουν ο ένας τον άλλον με τα κινητά τους τηλέφωνα. | Ουτοπία



Ο Τζακ μόλις επέστρεψε στην πατρίδα του, την Αυστραλία, μετά από μια δεκαετία στον παράδεισο. Αλλά αφού τον συναντά στο αεροδρόμιο ο αδελφός του Φρανκ, ο Τζακ ανακαλύπτει ότι η χώρα έχει αλλάξει ριζικά. Οι πολίτες αναφέρουν και επιβάλλουν πρόστιμα ο ένας στον άλλον για διάφορες αστικές παραβάσεις, χρησιμοποιώντας τα κινητά τους τηλέφωνα για να καταγράφουν και να ανεβάζουν τις παραβάσεις σε μια κυβερνητική εφαρμογή.

Ο Τζακ βρίσκεται σε δυσπιστία όταν φτάνει στο σπίτι του Φρανκ με τη σύζυγό του Μάργκαρετ και δεν μπορεί καν να πιστέψει ότι η βρισιά τιμωρείται με πρόστιμο και το αλκοόλ απαγορεύεται. Υπάρχουν κάμερες παντού και το μόνο ασφαλές μέρος στα σπίτια των ανθρώπων είναι το μπάνιο. Αδυνατώντας να προσαρμοστεί ή να αποδεχτεί τις αλλαγές, ο Τζακ επιχειρεί να εγκαταλείψει τη χώρα -- ένα πολύ πιο δύσκολο κατόρθωμα από ό,τι νόμιζε.

Σε σενάριο και σκηνοθεσία του Κώστα Νίκα, αυτή η μικρού μήκους ταινία επιστημονικής φαντασίας μπορεί να πήρε το όνομά της από έναν ιδανικό παράδεισο ισορροπίας και ειρήνης, αλλά ο τίτλος της είναι βαθιά σατιρικός στο πώς η ταινία απεικονίζει τον παραλογισμό του νέου κράτους επιτήρησης. Κατασκευάζει έναν συναρπαστικό κόσμο που μοιάζει να απέχει μόνο λίγα βήματα από την κορεσμένη από τηλέφωνα κοινωνία μας, αφηγούμενη την προειδοποιητική της ιστορία με έναν ειρωνικά γλαφυρό τρόπο.

Το σενάριο χρειάζεται χρόνο για να χτίσει τον κόσμο του, κάτι που συχνά αποτελεί μια από τις απολαύσεις του είδους της επιστημονικής φαντασίας. Η αφηγηματική δράση στην αρχή καταγράφει τους αμέτρητους τρόπους με τους οποίους ο έλεγχος και η τάξη ασκούνται πάνω στους ανθρώπους, και υπάρχει μουντό, ειρωνικό χιούμορ ενσωματωμένο στον τρόπο με τον οποίο ο Φρανκ συνοδεύει τον όλο και πιο σκεπτικιστή αδελφό του σε αυτόν τον γενναίο νέο κόσμο. Η φωτεινή ηλιοφάνεια της κινηματογράφησης και η διαπεραστική, χαρούμενη μουσική επένδυση που ξεχειλίζει σε όλη την ταινία προσθέτουν επίσης πινελιές κομψής ζωντάνιας σε μια ολοένα και πιο σκοτεινή ιστορία.

Η αισθητική προσέγγιση προσφέρει έναν αντίποδα στη συχνά τρομακτική πραγματικότητα που προβάλλεται στην οθόνη, στην οποία οι πολίτες ενθαρρύνονται να καταγράφουν τα αδικήματα ο ένας του άλλου μέσω των πανταχού παρόντων τηλεφώνων τους. Ο Τζακ υποκαθιστά το κοινό, κοιτάζοντας όλο και πιο λοξά το πώς ακόμη και οι πιο προσωπικές εσοχές της καθημερινής ζωής δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον ανελέητο φακό μιας κάμερας και τους απελπισμένους ανθρώπους που την κρατούν στα χέρια τους.

Χρειάζεται λίγος χρόνος για να αναδυθεί η δραματική σύγκρουση, αλλά το χτίσιμο του κόσμου είναι αρκετά συναρπαστικό για να μεταφέρει το ενδιαφέρον, και είναι αρκετά ουσιαστικό και λεπτομερές για να τροφοδοτήσει μια ολόκληρη σειρά ή ταινία. Μέχρι τη στιγμή που ο Τζακ αποφασίζει τελικά ότι πρέπει να δραπετεύσει, τα δομικά στοιχεία του κόσμου και της ιστορίας έχουν τοποθετηθεί προσεκτικά στη θέση τους, σχηματίζοντας μια αλυσίδα εμποδίων που τον δυσκολεύουν να φύγει. Φαίνεται να είναι παγιδευμένος επ' αόριστον, αλλά τότε του δίνεται μια απροσδόκητη ευκαιρία - αν και με σημαντικό κόστος.

Αυτό το κόστος, ωστόσο, δεν φαίνεται τόσο άσχημο μέχρι να ολοκληρώσουμε την "Ουτοπία", η οποία συνειδητοποιούμε ότι κάθε άλλο παρά αυτό που δηλώνει είναι.

Η αίσθηση του τρόμου δεν πηγάζει από τη διαστροφή ή τη βία, αλλά από το γεγονός ότι ο κόσμος που κατασκευάζει η ταινία απέχει μόνο μερικά κλικ από την τρέχουσα πραγματικότητά μας.

Σχεδόν όλοι έχουν ένα smartphone, και οι συσκευές αυτές είναι βαθιά ενσωματωμένες σχεδόν σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, από τις τραπεζικές συναλλαγές μέχρι τον ρομαντισμό, την επικοινωνία και την ψυχαγωγία.


Σε πολλά επίπεδα, εξακολουθούμε να αναμετριόμαστε με το πώς η κινητή τεχνολογία μεταμορφώνει τη ζωή μας και τις σχέσεις μας. Ένας πληθυσμός οπλισμένος με τηλέφωνα - και διαποτισμένος με όλο και πιο σπασμωδική τιμωρητικότητα απέναντι στους συνανθρώπους μας - φαίνεται γελοίο, αλλά με βαθύτερο προβληματισμό, οι θεατές συνειδητοποιούν ότι αυτά τα κομμάτια είναι ήδη στη θέση τους σε άλλες πτυχές του πολιτισμού μας. Είναι τα ανθρώπινα όντα τόσο αδύναμα ώστε να μπορούν να οπλιστούν για να κάνουν την παρακολούθηση μιας κυβέρνησης για λογαριασμό τους;

Η "Ουτοπία" φαντάζεται ότι αυτή η μέρα δεν είναι τόσο μακριά όσο θα πίστευε κανείς.